Ο Κωνσταντινουπολίτης λόγιος Ευγένιος Αντωνιάδης (1870-1944) έμεινε γνωστός για την συμβολή του στην αστρονομία (μελέτησε για πρώτη φορά ενδελεχώς τον Άρη) και για την καριέρα του ως διευθυντής του αστεροσκοπείου των Παρισίων, γι’ αυτό και το όνομά του έχει δοθεί σε κρατήρες στον Άρη και στη Σελήνη. Έχοντας όμως σπουδάσει αρχιτεκτονική είχε τα εφόδια και το ταλέντο να μελετήσει την Αγία Σοφία ως οικοδόμημα, έτσι όπως δεν είχε την ευκαιρία να κάνει κανείς μέχρι τότε. Με διάταγμα του σουλτάνου πήρε την άδεια να εισχωρήσει στα άδυτα του ναού (τζαμιού τότε) και να τον αποτυπώσει μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Καρπός της εργασίας του το μεγαλειώδες τρίτομο έργο Έκφρασις της Αγίας Σοφίας. (έκφρασις στους Βυζαντινούς σημαίνει περιγραφή).

Ευγένιος Μ. Αντωνιάδης (1870-1944)

Σελίδα τίτλου (Τόμος Γ΄)

Οι πορφυροί κίονες του ισογείου

Η Ωραία Πύλη της εποχής του αυτοκράτορα Θεοφίλου (813-842). Φέρει τα μονογράμματα του Θεοφίλου, του συναυτοκράτορα γιου του Μιχαήλ και της αυγούστας Θεοδώρας (η οποία αποκατέστησε τις εικόνες).

Μονογράμματα αυτοκρατόρων στην Ωραία Πύλη

Πίνακες (επάνω: χρονολογικός, κάτω: κατά μέγεθος) με τους σεισμούς που συνέβησαν στην Κωνσταντινούπολη στη διάρκεια των αιώνων και ταλαιπώρησαν το μνημείο.

Φράγκικο εμπορικό πλοίο. Από τις μυριάδες των ανθρώπων που μπήκαν στο ναό στη διάρκεια των αιώνων, άλλοτε ως ευσεβείς πιστοί άλλοτε ως επισκέπτες και άλλοτε για λεηλασία, μερικοί έχουν αφήσει τα ίχνη τους. Κάποιος (μάλλον Δυτικός) χάραξε το εμπορικό πλοίο που τον έφερε στην Πόλη (περ. 15ος αιώνας).

Hic Fuit Antonius. Το να χαράζει κανείς το όνομά του σε ένα μνημείο δεν είναι εφεύρεση των καιρών μας. Κάποιος Λατίνος Αντώνιος, θέλοντας να απαθανατίσει την παρουσία του, έγραψε «Εδώ βρέθηκε ο Αντώνιος».

Έκφρασις της Αγίας Σοφίας: ήτοι μελέτη συνθετική και αναλυτική υπό έποψιν αρχιτεκτονικήν, αρχαιολογικήν και ιστορικήν του πολυθρυλήτου τεμένους Κωνσταντινουπόλεως / Ευγενίου Μιχαήλ Αντωνιάδου. Βιβλιοθήκη Μαρασλή, 3 τόμοι, 1907-1909. ΕΙΔΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ 723.2 ΑΝΤ