Γιάννης Μόραλης, ζωγράφος (1916-2009)2016: «Έτος  Γιάννη Μόραλη»100 χρόνια από τη γέννησή τουΜε αφορμή την συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του αείμνηστου ζωγράφου Γιάννη Μόραλη, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού κήρυξε το 2016 «Έτος Γιάννη Μόραλη» ενώ, παράλληλα, θέσπισε το «Βραβείο Εικαστικών Τεχνών Γιάννης Μόραλης», το οποίο θα απονέμεται κάθε δύο χρόνια σε εξέχουσες προσωπικότητες των εικαστικών τεχνών. Για το 2016 το βραβείο έλαβε ο εικαστικός και ακαδημαϊκός Παναγιώτης Τσέτης ενώ ποικίλες είναι ακόμα οι εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν καθ’ όλη τη χρονιά.

Βιογραφικό σημείωμα

«Ο Γιάννης Μόραλης γεννήθηκε στην Άρτα στις 23 Απριλίου του 1916. Έζησε στην Πρέβεζα μέχρι το 1922 εκεί όπου ήταν διορισμένος ο πατέρας του ως φιλόλογος. Αργότερα, την ομορφιά της Πρέβεζας θα την βρει στα τοπία της Αίγινας. Η καλλιτεχνική του ροπή φάνηκε από πολύ νωρίς και είχε να θυμάται από τα παιδικά του χρόνια το παιχνίδι με τις χρωματιστές κιμωλίες που είχε ο πατέρας του, τις δύο χρωμολιθογραφίες του Μιλέ στο πατρικό του σπίτι, το βιτρό στην τζαμόπορτα στο σπίτι της γιαγιάς του, τη μυρωδιά της λαδομποριάς και τις ριγέ κόλες διαγωνισμού όπου ζωγράφιζε τα πρώτα του έργα. Το 1927 φεύγει από την Άρτα μαζί με την οικογένεια του και εγκαθίστανται στη Αθήνα. Έχει ήδη αποφασίσει ότι θα γίνει ζωγράφος και έτσι το 1931 σε ηλικία 15 ετών προετοιμάζεται για τις εξετάσεις στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και γι’ αυτό το σκοπό έχει γραφτεί στο προπαρασκευαστικό τμήμα του Δημήτρη Γερανιώτη. Τελικά θα γίνει αποδεκτός στην ΑΣΚΤ και θα σπουδάσει δίπλα στον Αργυρό , τον Γερανιώτη, τον Παρθένη και τον Κεφαλληνό ζωγραφική και χαρακτική. Το 1936 αποφοιτά από την ΑΣΚΤ και φεύγει για την Ρώμη και από εκεί στο Παρίσι όπου παρακολούθησε μαθήματα νωπογραφίας στην École Nationale des Beaux Arts στα εργαστήρια ζωγραφικής και τοιχογραφίας. Παράλληλα θα παρακολουθήσει μαθήματα ψηφιδωτού στο École des Arts Μétiers. Το 1939 με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου αναγκάζεται να επιστρέψει στην Ελλάδα. Το ’41 παντρεύεται την Μαρία Ρουσσέν, είναι η πρώτη του γυναίκα από την οποία θα χωρίσει το ’45. Αυτή την περίοδο για βιοποριστικούς λόγους ασχολείται με την συντήρηση έργων τέχνης, ταυτόχρονα όμως αφοσιώνεται στην προσωπογραφία. Το 1947 έχοντας ήδη παντρευτεί με την δεύτερη σύζυγο του γλύπτρια Αγλαΐα Λυμπεράκη με την οποία θα χωρίσει το 1955,  εκλέχθηκε τακτικός καθηγητής της προπαρασκευαστικής τάξης στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Το 1949 μαζί με αρκετούς ακόμα Έλληνες ζωγράφους (Χατζηκυριάκος- Γκίκας, Τσαρούχης, Νικολάου, Εγγονόπουλος) συμμετείχε στην ίδρυση της καλλιτεχνικής ομάδας «Αρμός» η οποία έκανε την πρώτη της έκθεση στο Ζάππειο το 1950. Από το ’54 ξεκίνησε η συνεργασία του με το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν ενώ αργότερα θα συνεργαστεί και με το Εθνικό Θέατρο. Το ’57 εκλέχτηκε τακτικός καθηγητής του Εργαστηρίου Ζωγραφικής  στην ΑΣΚΤ. Τον επόμενο χρόνο συμμετείχε με τον Γιάννη Τσαρούχη και τον γλύπτη Αντώνη Σώχο στη Μπιενάλε της Βενετίας στην οποία προτάθηκε για ένα μικρό βραβείο  Το ’59 πραγματοποιήθηκε η πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα στην αίθουσα εκθέσεων «Αρμός».Αγαπημένος τόπος δημιουργίας ήταν το σπίτι του στην Αίγινα το οποίο αποφάσισε να χτίσει την δεκαετία του ’70 με χρήματα από μια έκθεση που έκανε το 1972. Στους κήπους και τα σαλόνια του φιλοξένησε τον Ελύτη, τον γλύπτη Χ. Καπράλο, τον ζωγράφο Ν. Νικολάου, τον αρχιτέκτονα Α. Κωνσταντινίδη στενοί του φίλοι και εν μέρει η αιτία να εγκατασταθεί κι εκείνος στο νησί. Ο Καπράλος, ο Νικολάου και ο Μόραλης αποτέλεσαν τον σκληρό πυρήνα του κύκλου των εικαστικών δημιουργών που είχαν επιλέξει την Αίγινα ως τόπο έμπνευσης, δημιουργίας και περισυλλογής. Το νησί ήταν τόσο σημαντικό γι’ αυτόν που θεωρούσε απαραίτητο όταν τελείωνε τα έργα του να γράφει πρώτα Αίγινα και ύστερα την υπογραφή του και την ημερομηνία. Η ζωή στην Αίγινα στιγμάτησε το έργο του Μόραλη σε πολύ μεγάλο βαθμό. Εκεί ο καλλιτέχνης έζησε πολύ όμορφες στιγμές, ο ίδιος γεμάτος χιούμορ και ζωντάνια, με εκλεπτυσμένους τρόπους, καλοντυμένος, ένας άνθρωπος ξεχωριστός. Το σύνολο της δημιουργίας του διατρέχει το θέμα του Έρωτα και του Θανάτου κάτι που θα μεταβληθεί κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ’70 αφού ο Μόραλης θα επηρεαστεί από τον κονστρουκτιβισμό και το Μπάουχαους έτσι, μεταβάλλει την ανθρώπινη μορφή, που ούτως ή άλλως υπήρξε πάντα στο κέντρο των έργων του, σε αυστηρό γεωμετρικό σύστημα.Στο έργο του Μόραλη περιλαμβάνει εικονογραφήσεις βιβλίων του Ελύτη και του Σεφέρη, εξώφυλλα δίσκων, γλυπτά , τοιχογραφίες, σκηνικά και κουστούμια για το Εθνικό Θέατρο και μπαλέτα του Ελληνικού Χοροδράματος. Γνωστό του έργο είναι ο διάκοσμος του ξενοδοχείου Χίλτον στην Αθήνα και συνθέσεις του στον σταθμό του Πανεπιστημίου στο μετρό της Αθήνας.Ο Μόραλης έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις κορυφαίες φυσιογνωμίες της ελληνικής τέχνης του 20ου αιώνα, μεγάλος δάσκαλος ζωγραφικής και χαρακτικής, ο «ευπατρίδης» που κατοχυρώθηκε ως βασικός εκπρόσωπος της γενιάς του ’30 με τη ζωγραφική του να εκφράζει μεταπολεμικά μία από τις καλύτερες και ίσως πιο τεκμηριωμένες εκδοχές του «ελληνότροπου μοντερνισμού»..Πρώτη του βράβευση για το ζωγραφικό του έργο έγινε το 1940. Το 1965 ο βασιλιάς Κωνσταντίνος του απένειμε το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικος. Το 1973 έλαβε Χρυσό Μετάλλιο στη Διεθνή Έκθεση του Μονάχου. Το 1979 του απονεμήθηκε το Αριστείο των Τεχνών από την Ακαδημία Αθηνών. Αποχώρησε από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών το 1983 και πέντε χρόνια αργότερα η Εθνική Πινακοθήκη τον τίμησε με μία μεγάλη αναδρομική έκθεση. Το 1999 του απονεμήθηκε το Μετάλλιο του Ταξιάρχη της Τιμής. Σήμερα έργα του μπορεί κανείς να βρει σε δημόσιες και ιδιωτικές σχολές σε Ελλάδα και εξωτερικό.Ο Γιάννης Μόραλης έφυγε από την ζωή στις 20 Δεκεμβρίου το 2009 σε ηλικία 93 ετών στο σπίτι του στην Αθήνα.»   - Σοφία Μαγουλιώτη, Τομέας Βιογραφιών ΕΟΕ (Ερευνητικός Οργανισμός Ελλήνων)

Έργα για το Μόραλη διαθέσιμα στη βιβλιοθήκη

Γιάννης Μόραλης: χαρακτικά. Αθήνα: Βέργος, 1993. (ART 769.9495 ΓΙΑ)

Ζωγράφοι της γενιάς του ’30. Αθήνα: Καθημερινή, 1996. (759.9495 ΖΩΓ)

Μπόλης, Γιάννης. Γιάννης Μόραλης. Αθήνα: Κ. Αδάμ, 2005. (ART 759.9495 ΜΠΟ)

Φωτόπουλος, Βασίλης. Γιάννης Μόραλης. Αθήνα: Όμιλος Εταιριών Εμπορικής Τράπεζας, 1988. (ART 759.9495 ΦΩΤ)

Πετρόπουλος, Ηλίας. Ελύτης, Μόραλης, Τσαρούχης. Αθήνα: Γράμματα, 1981. (891.08 ΠΕΤ)

Χαραλαμπόπουλος, Στέλιος. Ι. Μόραλης DVD. Αθήνα: Περίπλους 2005. (DVD B ΜΟΡ)

Ευρύτερη βιβλιογραφία

Τιμή στον Γιάννη Μόραλη. Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, 2011.

Άγγελοι, μουσική, ποίηση. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη, 2001.

Αγαπητέ μου Γιάννη…: τρία γράμματα, Γιάννης Τσαρούχης, Γιάννης Μόραλης. Αθήνα: Ίκαρος, 1997.

Γιάννης Μόραλης: αρχιτεκτονικές συνθέσεις. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη, 2011.

Καψάλης, Διονύσης. Γιάννης Μόραλης. Σχέδια 1934-1994. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2008.

Ι. Μόραλης: μια ανίχνευση. Αθήνα: Μικρή Άρκτος – Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, 2008.

Χρήστου, Χρύσανθος. Μόραλης. Αθήνα: Αδάμ – Πέργαμος, 2004.

Ενδιαφέρουσες ιστοσελίδες

http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?artist_id=4322&sel=352 (Ο Γ. Μόραλης στην Εθνική Πινακοθήκη)

https://www.youtube.com/watch?v=mMfmdgXqBF0 (Το αφιέρωμα της εκπομπής “Μονόγραμμα” στον Γιάννη Μόραλη)

https://www.youtube.com/watch?v=mGhj1D-NNyc (Δεκαπεντάλεπτο ντοκιμαντέρ της Α. Χατζηγιαννάκη για τον Γ. Μόραλη)

http://www.24grammata.com/?p=8991 (Παρουσίαση του Γ. Μόραλη που συνοδεύεται από δεκάλεπτο βίντεο με τον καλλιτέχνη εν δράσει)

https://paletaart.wordpress.com/2012/07/12/%CE%BC%CF%8C%CF%81%CE%B1%CE%BB%CE%B7%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82-yiannis-moralis-1916-2009/ (Παρουσίαση του καλλιτέχνη μέσα από τους πίνακες του, σύντομο βιογραφικό σημείωμα, ολιγόλεπτο βίντεο, καθώς και ένα εκτενές αφιέρωμα της εφημερίδας Καθημερινή του 1994)

http://www.nostimonimar.gr/giannis-moralis-1916-2009/ (Χρονολόγιο Γιάννη Μόραλη)http://news.in.gr/features/article/?aid=1500059645 (Άρθρο της Ε. Σταμοπούλου για τον καλλιτέχνη με αφορμή τη θέσπιση του «Βραβείου Εικαστικών Τεχνών Γιάννης Μόραλης»)

http://www.kathimerini.gr/74994/article/proswpa/proskhnio/g-moralhs-o-zwgrafos-poy-mas-ema8e-na-vlepoyme (Άρθρο της Μ. Πουρνάρα στην Καθημερινή για τον Γ. Μόραλη)

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=90576 (Άρθρο της Μ. Λοβέρδου στο Βήμα για τη σχέση του Γ. Μόραλη με την εμπορική πτυχή της τέχνης)

http://www.felioscollection.gr/artist/moralis-giannis (Βιογραφικό σημείωμα και έργα του καλλιτέχνη στην Felios Collection)

http://panagiotisandriopoulos.blogspot.gr/2016/01/blog-post_10.html (Για τη σχέση του Γ. Μόραλη με τον Ο. Ελύτη)