Χρύσα (1933 -2013)

Γνωρίζει κανείς καθώς περνάει μπροστά από το Μέγαρο Μουσικής ποια είναι η δημιουργός του γλυπτού «Κλυταιμνήστρα» που βρίσκεται δίπλα στο κτήριο;

«Για τον δημιουργικό άνθρωπο η ζωή είναι σαν ένα παιχνίδι. Το συνεχίζεις μέχρι να φτάσεις στο πεπρωμένο σου. Δηλαδή το όραμά σου. Σε όλα τα έργα μου προσπαθώ να φτάσω σ’ένα στάδιο. Σ’αυτό ακριβώς το σημείο ενσωματώνονται το όραμα, το υλικό και η τεχνολογία. Δεν συμβαίνει όταν κυριαρχούν η τεχνολογία και τα υλικά. Τότε νιώθω ξένη προς αυτό, δεν μ’έκφράζει, δεν το δέχομαι ως δημιουργία… Ο καλλιτέχνης σε στιγμές έμπνευσης βλέπει τα έργα που θέλει να εκτελέσει όπως εσείς βλέπετε μια κινηματογραφική ταινία. Μετά αρχίζει να εκτελεί το έργο, ώσπου να φτάσει σε αντιστοιχία με το όραμά του. Η δημιουργία ενός έργου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Συνήθως δημιουργώ μόνο έξι έργα κάθε χρονιά.»

Μαυρωτάς, Τάκης. Χρύσα: η γλύπτρια του φωτός. Αθήνα: Τα Νέα, 2009.

Βιογραφικό

Η Χρύσα Βαρδέα γεννήθηκε το 1933 στην Αθήνα. Σπούδασε στο Παρίσι (Academie de la Grande Chaumière, 1953-1954) και στo Σαν Φρανσίσκο (California School of Fine Arts, 1954-1955). Από το 1955 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Νέα Υόρκη. Εκεί έκανε την πρώτη της ατομική έκθεση (1961, Betty Parsons) και την ίδια χρονιά εξέθεσε στο Guggenheim Museum. Το έργο της σύντομα αναγνωρίστηκε και εντάχθηκε στην αμερικανική καλλιτεχνική πραγματικότητα, μεταξύ των ανανεωτικών προτάσεων που διαδέχθηκαν τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό.

Αντλεί την έμπνευσή της από εικόνες και φαινόμενα της σύγχρονης ζωής των μεγαλουπόλεων, με ιδιαίτερη έμφαση στα σημεία και σύμβολα που κυριαρχούν στο γραπτό λόγο της μαζικής επικοινωνίας, σε έντυπα και επιγραφές. Η καθαρώς εικαστική αντιμετώπιση των γλωσσικών συμβόλων ήταν ήδη φανερή στα πρώιμα έργα της (ζωγραφικά, ανάγλυφα ή τρισδιάστατα), όπως η ενότητα με τίτλο Κυκλαδικά Βιβλία (1957-1962). Μέσα στη δεκαετία του 1960 αναπτύχθηκε το γνωστότερο χαρακτηριστικό της δουλειάς της, η χρήση των φωτεινών σωλήνων με νέον σε διάφορα σχήματα και χρώματα, μια σαφής παραπομπή στη λάμψη των διαφημιστικών πινακίδων (Οι Πύλες της Times Square, 1964-1966).

Στα γλυπτά της, που συχνά είναι μεγάλων διαστάσεων, χρησιμοποιεί διάφορες κατασκευαστικές μεθόδους και υλικά (αλουμίνιο, ατσάλι, πλεξιγκλάς, νέον και άλλα). Παρά τον τεχνολογικό τους χαρακτήρα, αναδεικνύουν τις λεπτές αποχρώσεις μιας εντελώς προσωπικής ευαισθησίας. Το όραμα της γλύπτριας εκφράζεται μέσα από το παιχνίδι με το φως, την αρμονική οργάνωση των συνθέσεων, τα εμβληματικά ιδεογράμματα και τις διακριτικές αναφορές στην ελληνική αρχαιότητα, στο Βυζάντιο ή στη γυναικεία υπόσταση. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 εργάστηκε για ένα διάστημα στην Ελλάδα, όπου δημιούργησε σειρά έργων (Cinema Oasis), χρησιμοποιώντας ως εργαστήριο την αίθουσα ενός παλιού κινηματογράφου. Έχει κάνει πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις στην Αμερική και στην Ευρώπη, σε σημαντικές γκαλερί και μεγάλα μουσεία. Συμμετείχε σε ομαδικές και διεθνείς διοργανώσεις, όπως στις Μπιενάλε του Sao Paulo (1963 και 1969) και της Βενετίας (1972) και στη Documenta 4 (1977, Kassel, Γερμανία). Στην Ελλάδα παρουσίασε την πρώτη της ατομική το 1979 στη γκαλερί Ζουμπουλάκη, ενώ το 1980 οργανώθηκε αναδρομική της έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη. Πολλά έργα της κοσμούν δημόσιους χώρους σε διάφορα μέρη του κόσμου. Τα γνωστότερα στην Αθήνα είναι η Κλυταιμνήστρα (του 1967) έξω από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και η Mott Street, που τοποθετήθηκε το 2004 στον σταθμό Ευαγγελισμός του αθηναϊκού Μετρό.

Απεβίωσε στην Αθήνα, στις 23 Δεκεμβρίου του 2013.

 Πηγή: ISET –Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης / Βιβλιονέτ

Βιβλία για τη Χρύσα στη βιβλιοθήκη

Μαυρωτάς, Τάκης. Χρύσα: η γλύπτρια του φωτός. Αθήνα: Τα Νέα, 2009. (730.9495 ΜΑΥ)

Περαιτέρω βιβλιογραφία

Κοτζαμάνη, Μαρία. Chryssa: Κυκλαδικά βιβλία 1957-1962. Ηράκλειο: Ίτανος, [χ.χ.].

Μαυρωτάς, Τάκης. Chryssa: Cinema Oasis 1990-1995. Ηράκλειο: Ίτανος, [χ.χ.].

Μαυρωτάς, Τάκης. Chryssa: Σινέ Όασις 1990-1995. Ηράκλειο: Ίτανος, [χ.χ.].

Συλλογικό έργο. Art & Nature. Αθήνα: Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, 2008.

Συλλογικό έργο. Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Η μόνιμη συλλογή. Θεσσαλονίκη: Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονη Τέχνης, 2004.

Chryssa. Ρέθυμνο: Κέντρο Σύγχρονη Εικαστικής Δημιουργίας Ρεθύμνης – Δημοτική Πινακοθήκη Ρεθύμνης “Λ. Κανακάκις”, 2000.

Rose, Barbara. Chryssa: Κυκλαδικά βιβλία 1957-1962. Αθήνα: Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, 1997.

Ενδιαφέροντες σύνδεσμοι & άρθρα

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=23135&subid=2&pubid=63938842

 http://www.ertopen.com/eidiseis/item/11772-efyge-apo-th-zwh-h-diethnhs-ellhnida-eikastikos-chrysa

 http://www.lifo.gr/team/proust/25046

http://www.lifo.gr/now/culture/39600

 http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=690&artist_id=5808

 http://omogeneia.ana-mpa.gr/press.php?id=24176

Έργα της Χρύσας

Κλυταιμνήστρα στο Μέγαρο Μουσικής, γύρω στο 1980  

   Multiple 8/12, στην Εθνική Πινακοθήκη, πριν το 1980

 Times Square, 1970 - 1973, στην Εθνική Πινακοθήκη  

   Mott Street (1983) - Σταθμός Ευαγγελισμού, Μετρό Αθήνας