Στην οριακή και ρευστή εποχή μας, την εποχή της πολυκρίσης και των κρίσιμων και επειγόντων διακυβευμάτων, όπως η κλιματική κρίση, ο πόλεμος, η μετανάστευση πληθυσμών, η διεύρυνση των περιφερειακών ανισοτήτων, αμφισβητείται από πολλές πλευρές η δυνατότητά μας ως ανθρώπινες κοινωνίες να συγκροτήσουμε -συλλογικά- έναν αντικειμενικό και καθολικό ηθικό λόγο για τον ίδιο τον κοινό μας βίο, τον κόσμο στον οποίο «εγκαταβιούμε». Στην πραγματικότητα, η αμφισβήτηση αυτή πηγαίνει πίσω στις αρχές του 20ου αι., όταν πρωτοθεωρήθηκε πως στην καλύτερη των περιπτώσεων το μόνο που μας απομένει να κάνουμε είναι να διερευνήσουμε τις γνωσιολογικές/γλωσσικές και οντολογικές προϋποθέσεις του πρακτικού λόγου, επιχειρώντας, απλώς και μόνο, ένα είδος μετα-ηθικής έρευνας, χωρίς πρακτικό και ουσιαστικό αντίκρυσμα στη ζωή μας. Τη δεκαετία όμως του ’70, ο ηθικός στοχασμός αναγεννήθηκε και αντάμωσε πάλι τον πολιτικό στοχασμό, την κριτική πολιτική θεώρηση, συναρθρώνοντας εκ νέου τον κλάδο της πρακτικής φιλοσοφίας. Ο ηθικός και πολιτικός στοχασμός έκαναν πολλά βήματα από τότε μέχρι τις ημέρες μας, στον 21ο αι. πλέον. Ειδικότερα, η πολιτική φιλοσοφία γνώρισε το τελευταίο τέταρτο του 20ου αι. μια πρωτοφανή άνθηση μετά την έκδοση το 1971 του εμβληματικού βιβλίου του John Rawls «Μια θεωρία της Δικαιοσύνης». Ο δημόσιος διάλογος που προέκυψε είχε πράγματι στο επίκεντρό του τη θεωρία του πρώιμου και του ύστερου Rawls του 2000, όμως η έρευνα, η συζήτηση, η κατάθεση πολιτικών προτάσεων και προγραμμάτων δεν έμειναν μόνο σε όσα είχαν έρθει στην φως της επικαιρότητας από αυτόν τον σπουδαίο θεωρητικό. Η πολιτική θεωρία και φιλοσοφία αναβίωσε συνολικά ως κανονιστική θεωρία που υπερέβη τον συμπεριφορισμό, την προϊούσα συρρίκνωση και τη στείρα εννοιολογική ανάλυση, θέτοντας στο κέντρο των συζητήσεών της τις έννοιες μεταξύ άλλων της κοινωνικής και κλιματικής δικαιοσύνης, των ανθρώπινων δικαιωμάτων και ειδικότερα των δικαιωμάτων των επόμενων γενεών, της ταυτότητας και της πολυπολιτισμικότητας αλλά και της ηγεμονίας της μεταπολιτικής σε επικοινωνιακό και ιδεολογικό επίπεδο, την εποχή μας, την εποχή των millennials, της Γενιάς Ζ, και της Alpha Zen. Στο μάθημα θα έχουμε την ευκαιρία να προσεγγίσουμε κριτικά, μέσα από το ίδιο τους το έργο, μερικούς από τους σημαντικότερους στοχαστές του 20ου αι. και των αρχών του 21ου. Στο έργο όλων αυτών αποτυπώνονται οι βασικοί άξονες της σύγχρονης ηθικοπολιτικής συζήτησης, για την οποία κάναμε λόγο προηγουμένως. Θα ανιχνεύσουμε προσεκτικά τις κεντρικές θέσεις της φιλελεύθερης εξισωτικής θεώρησης, ενώ, εξίσου συγκροτημένα, θα εξετάσουμε και την κριτική που της ασκείται από διαφορετικά ρεύματα σκέψης, όπως ο δεξιός και αριστερός ελευθερισμός, ο σοσιαλισμός, ο πολιτικός ουμανισμός και ο πολιτικός ρεπουμπλικανισμός, ο κοινοτισμός και ο νεοαριστοτελισμός αλλά και ο συντηρητισμός. Στην ατζέντα του μαθήματος θα συμπεριληφθούν επιπλέον οι μετανεωτερικές και μεταηγεμονικές θεωρήσεις της δημοκρατίας και της μεταπολιτικής τη σημερινή εποχή της παγκόσμιας πολυκρίσης.
Α΄ Περίοδος
- Νεώτερος ηθικός στοχασμός, μεταηθική και σχετικισμός
- Ωφελιμισμός, συμβολαιοκρατία και ηθικός πλουραλισμός
- Διανεμητική δικαιοσύνη vs διαδικαστική δικαιοσύνη και δικαιωματισμός
- Ελευθερισμός από τη δεξιά και την αριστερή σκοπιά
Β΄ Περίοδος
- Συντηρητική κριτική στον φιλελευθερισμό και την αρχή της κοινωνικής δικαιοσύνης
- Κοινωνική δικαιοσύνη. ελευθερία και ισότητα από τη σοσιαλιστική σκοπιά
- Πολιτικός ουμανισμός και πολιτικός ρεπουμπλικανισμός
- Πολίτης, κοινωνική μήτρα, κοινό αγαθό από τη σκοπιά του κοινοτισμού και του νεοαριστοτελισμού
- Μετανεωτερικές θεωρήσεις για την πολυκρίση και την επικοινωνιακή και ιδεολογική ηγεμονία της μεταπολιτικής
Θα αντλήσουμε τις πηγές μας και θα συζητήσουμε επί αυτών από τους Rawls, Nozick, Von Hayek, Schmitt, Dworkin, Sandel, Scanlon, Sen, Taylor, Walzer, MacIntyre, Hampshire, Cohen, Steiner, Vallentyne, Pettit, Baudrillard, Cixous, Morin, Bauman, Laclau, Mouffe, Habermas, Jonas.