Amartya Sen, 1933-

Nobel Prize in Economic Sciences 1998

Biography

Amartya Sen (born Santiniketan, India, 1933), who once taught at Trinity College, Oxford University (U.K.), has been praised as “the Economist for the poor.” Over the years, he also served as President of The Econometric Society as well as the International Economic Association (IEA).  He is currently a Professor of Economics and Philosophy at Harvard University.  In 1998 he was awarded the Nobel Prize in Economic Sciences for his overall work, but in particular because he reinstated logical thinking as well as the interconnection between philosophical theories and other social sciences into Economics.  He showed how democratic structures and freedom influence prosperity.  And he demonstrated how major problems in our times, such as poverty and famine, are exacerbated in places where there is insufficient freedom and democracy.  In 2010, “Time” magazine named him one of the 100 most influential people in the world, whilst “The New Statesman” placed him in the top 50. His body of works, which have been translated into more than thirty languages, include: "Collective Choice and Social Welfare" (1970), "On Economic Inequality" (1973/1997), "Poverty and Famines: an Essay on Entitlement and Deprivation" (1981), "On Ethics and Economics" (1987), "Hunger and Public Action" (co-authored with J. Dreze, 1989), "The Quality of Life" (with M. Nussbaum, 1993), "Reason Before Identity" (1999), "The Argumentative Indian" (2005), "Identity and Violence: The Illusion of Destiny" (2006), "Imperial Illusions: India, Britain, and the wrong lessons" (2007), "The Idea of Justice" (2009), "Mismeasuring Our Lives: Why GDP Doesn't Add Up" (together with J. E. Stiglitz και J.-P. Fitoussi, 2010).

Source: Biblionet

Ο Amartya Sen στη Bιβλιοθήκη

Sen, Amartya Kumar. Για την ηθική και την οικονομία. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτης, 2000. [174.4 SEN]

Άλλα βιβλία του Amartya Sen στα ελληνικά

Sen, Amartya Kumar. Ταυτότητα και βία. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2012.

Sen, Amartya Kumar. Η ανάπτυξη ως ελευθερία. Εκδόσεις Καστανιώτη, 2006.

Sen, Amartya Kumar. Επανεξετάζοντας την ανισότητα. Εκδόσεις Καστανιώτη, 2004.

 Απόσπασμα από το άρθρο του Γιάννη Παλαιολόγου για τον Amartya Sen:

Πολλά οικονομικά μοντέλα δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα Μεγάλο μέρος του έργου του Αμάρτια Σεν ως πολιτικού φιλοσόφου εστιάζεται στο ζήτημα της ανισότητας και ειδικότερα στο «τι είδους ισότητα» πρέπει να επιδιώκει μια δίκαιη κοινωνία. Όπως εξηγεί, η άμβλυνση της εισοδηματικής ανισότητας είναι μία μόνο πτυχή του πολυδιάστατου ζητήματος της ανισότητας. «Υπάρχει ανισότητα στην πρόσβαση στην παιδεία, στην υγεία, στην κοινωνική ασφάλιση. Η προσέγγιση της ανισότητας από τη δημόσια πολιτική δεν πρέπει να γίνεται αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα του εισοδήματος».Ο Ινδός νομπελίστας έχει πρωτοστατήσει στη μελέτη των θεσμικών αιτιών των λιμών και στην κατάρτιση των οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων που έχει υιοθετήσει ο ΟΗΕ για το Human Development Report, το οποίο συντάσσει ετησίως, και που αξιολογεί την ευημερία των χωρών με όρους πολύ ευρύτερους και ουσιώδεις από την αύξηση του ΑΕΠ. Η θεωρητική βάση των κριτηρίων αυτών είναι μία σύλληψη της έννοιας της ελευθερίας που έχει αναπτύξει ο Σεν η οποία, σε αντίθεση με τη λογική του κλασικού φιλελευθερισμού (και των νεοφιλελεύθερων απογόνων του), δεν βλέπει την ισότητα ως αξία ανταγωνιστική προς την ελευθερία, αλλά ως απαραίτητη προϋπόθεση.

«Η ιδέα ότι η ελευθερία και η ισότητα είναι ανταγωνιστικές αξίες είναι προϊόν διανοητικής σύγχυσης, που έχει αποδειχθεί αρκετά επιζήμια», σημειώνει και εξηγεί: «Η έννοια της ελευθερίας, όπως την ερμηνεύω, είναι η έννοια που της έδωσε ο Αριστοτέλης –της ελευθερίας της πλήρους ανάπτυξης της προσωπικότητας– και αργότερα ο Άνταμ Σμιθ, που μίλησε για την ελευθερία στην επιδίωξη της καλής ζωής. Από αυτήν την ερμηνεία προκύπτει πως αν κάποιος ενδιαφέρεται για την ελευθερία, πρέπει να ενδιαφέρεται και για την καταπολέμηση της ανισότητας».Πιστεύει ότι οι θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού τις τελευταίες δεκαετίες έχουν σφετεριστεί την έννοια της ελευθερίας; «Όχι, πιστεύω ότι η ελευθερία έχει πολλαπλά νοήματα. Η πτυχή στην οποία εστιάζουν οι υποστηρικτές της ελευθεριακής φιλοσοφίας –την απουσία περιορισμών και επεμβάσεων στην ιδιωτική ζωή του καθενός– είναι αναμφίβολα σημαντική. Μάλιστα, ήμουν από εκείνους που ανέδειξαν τη σημασία της ατομικής ελευθερίας στη θεωρία της κοινωνικής επιλογής. Ωστόσο, η σύλληψη αυτή δεν εξαντλεί την έννοια της ελευθερίας, και όσοι νομίζουν ότι την εξαντλεί, περιορίζουν αδικαιολογήτως την έννοια».Τα επιχειρήματα αυτά –για τις διαφορετικές πτυχές της ανισότητας, για τη σχέση ισότητας και ελευθερίας– δεν έχουν απλώς θεωρητικό ενδιαφέρον. Ο προβληματισμός στο επίκεντρο του περυσινού βιβλίου του Σεν (μαζί με τον Ζαν Ντρεζ) για τη σύγχρονη Ινδία αφορά την αδυναμία της χώρας να βελτιώσει την ποιότητα ζωής εκατοντάδων εκατομμυρίων Ινδών, παρά τα αναπτυξιακά (με όρους ΑΕΠ) άλματα των τελευταίων 20 ετών και το δημοκρατικό καθεστώς που διασφαλίζει τις ατομικές τους ελευθερίες. «Εισοδηματικά, η Ινδία δεν είναι πιο άνιση από την Κίνα. Αλλά όσον αφορά την ισότητα πρόσβασης –και την ελευθερία την οποία αυτή συνεπάγεται– σε επαρκή σχολεία, σε λειτουργικά νοσοκομεία, σε προγράμματα εμβολιασμού, σε κοινωνική ασφάλιση, αυτή σε μεγάλο βαθμό δεν υφίσταται για τους φτωχούς στην Ινδία, ενώ υφίσταται για τους περισσότερους φτωχούς στην Κίνα».

Τα σωστά μαθηματικά

Παράλληλα με τη συρρίκνωση της έννοιας της ελευθερίας, ο Σεν έχει αναδείξει και εναντιωθεί εδώ και δεκαετίες στην «τεχνοκρατικοποίηση» της οικονομικής επιστήμης. «Για πολλά οικονομικά προβλήματα, τα μαθηματικά βοηθούν πολύ. Το ζήτημα είναι η χρήση των σωστών μαθηματικών εργαλείων», εξηγεί ο φημισμένος οικονομολόγος, του οποίου το αρχικό πτυχίο συνδύαζε Οικονομικά και Μαθηματικά. «Τα μαθηματικά που χρησιμοποιούνται στα Οικονομικά προέρχονταν για ένα διάστημα κυρίως από τη Φυσική. Αλλά οι μεταβλητές της Φυσικής είναι πολύ διαφορετικές –και πολύ πιο εύκολα μετρήσιμες– από αυτές των Οικονομικών».Για τον Σεν, ο μιμητισμός των φυσικών επιστημών είναι «η εύκολη λύση», αλλά έχει στρεβλωτική επίδραση στον κλάδο, καθώς πολλά οικονομικά προβλήματα δεν μπορούν να αναλυθούν έτσι. Ωστόσο, όπως παρατηρεί, όσοι υιοθετούν αυτή τη μεθοδολογία τείνουν να ανταμείβονται δυσανάλογα (με καλύτερες θέσεις, υψηλότερους μισθούς κ.ο.κ.). «Το αποτέλεσμα είναι ότι αρκετοί ικανοί νέοι οικονομολόγοι παρεκτρέπονται από το μονοπάτι που θα παρήγε ρηξικέλευθο επιστημονικό έργο που δεν είναι ιδιαίτερα τεχνικό, προς την κατεύθυνση πιο τεχνικής δουλειάς πιο χαμηλής ποιότητας».

 Πολλά οικονομικά μοντέλα, κατά τον Σεν, πάσχουν από την τυφλή τους προσήλωση σε ορισμένα βασικά αξιώματα –π.χ. τα μονοδιάστατα εγωιστικά κίνητρα του οικονομικού ανθρώπου, ή τη φυσική τάση των αγορών προς την αυτο-ρύθμιση– που «δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα». Η τροποποίησή τους ώστε να γίνουν πιο ρεαλιστικά, καταλήγει, προϋποθέτει διαφοροποιήσεις που δεν χωρούν στα όρια της ορθόδοξης προσέγγισης.                                                                                        

Πηγή: Η Καθημερινή, 31 Αυγούστου 2014

Αν κάποιος ενδιαφέρεται για την ελευθερία, πρέπει να ενδιαφέρεται και για την καταπολέμηση της ανισότητας,

λέει ο νομπελίστας οικονομολόγος Αμάρτια Σεν.

Συνέντευξη του Amartya Sen στον Gie Goris, Mondiaal Nieuws, 8 Απριλίου 2014         

http://www.mo.be/en/interview/amartya-sen-elections-communal-politics-and-inequality-india

Άρθρο της Madeleine Bunting στην εφημερίδα The Guardian, 16 Ιουλίου 2013         

http://www.theguardian.com/world/2013/jul/16/amartya-sen-india-dirtyfighter

Απόσπασμα από συνέντευξη του Amartya Sen στο ιταλικό περιοδικό L’espresso (Ελευθεροτυπία, 29 Οκτωβρίου 2011)           

http://politicalreviewgr.blogspot.gr/2011/10/blog-post_5515.html 

Συνέντευξη του Amartya Sen στον Θανάση Λάλα (Το Βήμα, 18 Οκτωβρίου 1998)         

http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=103908

Άρθρο του Jonathan Steele στην εφημερίδα The Guardian, 31 Μαρτίου 2001          

http://www.theguardian.com/books/2001/mar/31/society.politics

 Amartya Sen, 1933-

Nobel Prize in Economic Sciences 1998

Biography

Amartya Sen (born Santiniketan, India, 1933), who once taught at Trinity College, Oxford University (U.K.), has been praised as “the Economist for the poor.” Over the years, he also served as President of The Econometric Society as well as the International Economic Association (IEA).  He is currently a Professor of Economics and Philosophy at Harvard University.  In 1998 he was awarded the Nobel Prize in Economic Sciences for his overall work, but in particular because he reinstated logical thinking as well as the interconnection between philosophical theories and other social sciences into Economics.  He showed how democratic structures and freedom influence prosperity.  And he demonstrated how major problems in our times, such as poverty and famine, are exacerbated in places where there is insufficient freedom and democracy.  In 2010, “Time” magazine named him one of the 100 most influential people in the world, whilst “The New Statesman” placed him in the top 50. His body of works, which have been translated into more than thirty languages, include: "Collective Choice and Social Welfare" (1970), "On Economic Inequality" (1973/1997), "Poverty and Famines: an Essay on Entitlement and Deprivation" (1981), "On Ethics and Economics" (1987), "Hunger and Public Action" (co-authored with J. Dreze, 1989), "The Quality of Life" (with M. Nussbaum, 1993), "Reason Before Identity" (1999), "The Argumentative Indian" (2005), "Identity and Violence: The Illusion of Destiny" (2006), "Imperial Illusions: India, Britain, and the wrong lessons" (2007), "The Idea of Justice" (2009), "Mismeasuring Our Lives: Why GDP Doesn't Add Up" (together with J. E. Stiglitz και J.-P. Fitoussi, 2010).

Source: Biblionet

Ο Amartya Sen στη Bιβλιοθήκη

Sen, Amartya Kumar. Για την ηθική και την οικονομία. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτης, 2000. [174.4 SEN]

Άλλα βιβλία του Amartya Sen στα ελληνικά

Sen, Amartya Kumar. Ταυτότητα και βία. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2012.

Sen, Amartya Kumar. Η ανάπτυξη ως ελευθερία. Εκδόσεις Καστανιώτη, 2006.

Sen, Amartya Kumar. Επανεξετάζοντας την ανισότητα. Εκδόσεις Καστανιώτη, 2004.

 Απόσπασμα από το άρθρο του Γιάννη Παλαιολόγου για τον Amartya Sen:

Πολλά οικονομικά μοντέλα δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα Μεγάλο μέρος του έργου του Αμάρτια Σεν ως πολιτικού φιλοσόφου εστιάζεται στο ζήτημα της ανισότητας και ειδικότερα στο «τι είδους ισότητα» πρέπει να επιδιώκει μια δίκαιη κοινωνία. Όπως εξηγεί, η άμβλυνση της εισοδηματικής ανισότητας είναι μία μόνο πτυχή του πολυδιάστατου ζητήματος της ανισότητας. «Υπάρχει ανισότητα στην πρόσβαση στην παιδεία, στην υγεία, στην κοινωνική ασφάλιση. Η προσέγγιση της ανισότητας από τη δημόσια πολιτική δεν πρέπει να γίνεται αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα του εισοδήματος».Ο Ινδός νομπελίστας έχει πρωτοστατήσει στη μελέτη των θεσμικών αιτιών των λιμών και στην κατάρτιση των οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων που έχει υιοθετήσει ο ΟΗΕ για το Human Development Report, το οποίο συντάσσει ετησίως, και που αξιολογεί την ευημερία των χωρών με όρους πολύ ευρύτερους και ουσιώδεις από την αύξηση του ΑΕΠ. Η θεωρητική βάση των κριτηρίων αυτών είναι μία σύλληψη της έννοιας της ελευθερίας που έχει αναπτύξει ο Σεν η οποία, σε αντίθεση με τη λογική του κλασικού φιλελευθερισμού (και των νεοφιλελεύθερων απογόνων του), δεν βλέπει την ισότητα ως αξία ανταγωνιστική προς την ελευθερία, αλλά ως απαραίτητη προϋπόθεση.

«Η ιδέα ότι η ελευθερία και η ισότητα είναι ανταγωνιστικές αξίες είναι προϊόν διανοητικής σύγχυσης, που έχει αποδειχθεί αρκετά επιζήμια», σημειώνει και εξηγεί: «Η έννοια της ελευθερίας, όπως την ερμηνεύω, είναι η έννοια που της έδωσε ο Αριστοτέλης –της ελευθερίας της πλήρους ανάπτυξης της προσωπικότητας– και αργότερα ο Άνταμ Σμιθ, που μίλησε για την ελευθερία στην επιδίωξη της καλής ζωής. Από αυτήν την ερμηνεία προκύπτει πως αν κάποιος ενδιαφέρεται για την ελευθερία, πρέπει να ενδιαφέρεται και για την καταπολέμηση της ανισότητας».Πιστεύει ότι οι θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού τις τελευταίες δεκαετίες έχουν σφετεριστεί την έννοια της ελευθερίας; «Όχι, πιστεύω ότι η ελευθερία έχει πολλαπλά νοήματα. Η πτυχή στην οποία εστιάζουν οι υποστηρικτές της ελευθεριακής φιλοσοφίας –την απουσία περιορισμών και επεμβάσεων στην ιδιωτική ζωή του καθενός– είναι αναμφίβολα σημαντική. Μάλιστα, ήμουν από εκείνους που ανέδειξαν τη σημασία της ατομικής ελευθερίας στη θεωρία της κοινωνικής επιλογής. Ωστόσο, η σύλληψη αυτή δεν εξαντλεί την έννοια της ελευθερίας, και όσοι νομίζουν ότι την εξαντλεί, περιορίζουν αδικαιολογήτως την έννοια».Τα επιχειρήματα αυτά –για τις διαφορετικές πτυχές της ανισότητας, για τη σχέση ισότητας και ελευθερίας– δεν έχουν απλώς θεωρητικό ενδιαφέρον. Ο προβληματισμός στο επίκεντρο του περυσινού βιβλίου του Σεν (μαζί με τον Ζαν Ντρεζ) για τη σύγχρονη Ινδία αφορά την αδυναμία της χώρας να βελτιώσει την ποιότητα ζωής εκατοντάδων εκατομμυρίων Ινδών, παρά τα αναπτυξιακά (με όρους ΑΕΠ) άλματα των τελευταίων 20 ετών και το δημοκρατικό καθεστώς που διασφαλίζει τις ατομικές τους ελευθερίες. «Εισοδηματικά, η Ινδία δεν είναι πιο άνιση από την Κίνα. Αλλά όσον αφορά την ισότητα πρόσβασης –και την ελευθερία την οποία αυτή συνεπάγεται– σε επαρκή σχολεία, σε λειτουργικά νοσοκομεία, σε προγράμματα εμβολιασμού, σε κοινωνική ασφάλιση, αυτή σε μεγάλο βαθμό δεν υφίσταται για τους φτωχούς στην Ινδία, ενώ υφίσταται για τους περισσότερους φτωχούς στην Κίνα».

Τα σωστά μαθηματικά

Παράλληλα με τη συρρίκνωση της έννοιας της ελευθερίας, ο Σεν έχει αναδείξει και εναντιωθεί εδώ και δεκαετίες στην «τεχνοκρατικοποίηση» της οικονομικής επιστήμης. «Για πολλά οικονομικά προβλήματα, τα μαθηματικά βοηθούν πολύ. Το ζήτημα είναι η χρήση των σωστών μαθηματικών εργαλείων», εξηγεί ο φημισμένος οικονομολόγος, του οποίου το αρχικό πτυχίο συνδύαζε Οικονομικά και Μαθηματικά. «Τα μαθηματικά που χρησιμοποιούνται στα Οικονομικά προέρχονταν για ένα διάστημα κυρίως από τη Φυσική. Αλλά οι μεταβλητές της Φυσικής είναι πολύ διαφορετικές –και πολύ πιο εύκολα μετρήσιμες– από αυτές των Οικονομικών».Για τον Σεν, ο μιμητισμός των φυσικών επιστημών είναι «η εύκολη λύση», αλλά έχει στρεβλωτική επίδραση στον κλάδο, καθώς πολλά οικονομικά προβλήματα δεν μπορούν να αναλυθούν έτσι. Ωστόσο, όπως παρατηρεί, όσοι υιοθετούν αυτή τη μεθοδολογία τείνουν να ανταμείβονται δυσανάλογα (με καλύτερες θέσεις, υψηλότερους μισθούς κ.ο.κ.). «Το αποτέλεσμα είναι ότι αρκετοί ικανοί νέοι οικονομολόγοι παρεκτρέπονται από το μονοπάτι που θα παρήγε ρηξικέλευθο επιστημονικό έργο που δεν είναι ιδιαίτερα τεχνικό, προς την κατεύθυνση πιο τεχνικής δουλειάς πιο χαμηλής ποιότητας».

 Πολλά οικονομικά μοντέλα, κατά τον Σεν, πάσχουν από την τυφλή τους προσήλωση σε ορισμένα βασικά αξιώματα –π.χ. τα μονοδιάστατα εγωιστικά κίνητρα του οικονομικού ανθρώπου, ή τη φυσική τάση των αγορών προς την αυτο-ρύθμιση– που «δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα». Η τροποποίησή τους ώστε να γίνουν πιο ρεαλιστικά, καταλήγει, προϋποθέτει διαφοροποιήσεις που δεν χωρούν στα όρια της ορθόδοξης προσέγγισης.                                                                                        

Πηγή: Η Καθημερινή, 31 Αυγούστου 2014

Αν κάποιος ενδιαφέρεται για την ελευθερία, πρέπει να ενδιαφέρεται και για την καταπολέμηση της ανισότητας,

λέει ο νομπελίστας οικονομολόγος Αμάρτια Σεν.

Συνέντευξη του Amartya Sen στον Gie Goris, Mondiaal Nieuws, 8 Απριλίου 2014         

http://www.mo.be/en/interview/amartya-sen-elections-communal-politics-and-inequality-india

Άρθρο της Madeleine Bunting στην εφημερίδα The Guardian, 16 Ιουλίου 2013         

http://www.theguardian.com/world/2013/jul/16/amartya-sen-india-dirtyfighter

Απόσπασμα από συνέντευξη του Amartya Sen στο ιταλικό περιοδικό L’espresso (Ελευθεροτυπία, 29 Οκτωβρίου 2011)           

http://politicalreviewgr.blogspot.gr/2011/10/blog-post_5515.html 

Συνέντευξη του Amartya Sen στον Θανάση Λάλα (Το Βήμα, 18 Οκτωβρίου 1998)         

http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=103908

Άρθρο του Jonathan Steele στην εφημερίδα The Guardian, 31 Μαρτίου 2001          

http://www.theguardian.com/books/2001/mar/31/society.politics

 Amartya Sen, 1933-

Nobel Prize in Economic Sciences 1998

Biography

Amartya Sen (born Santiniketan, India, 1933), who once taught at Trinity College, Oxford University (U.K.), has been praised as “the Economist for the poor.” Over the years, he also served as President of The Econometric Society as well as the International Economic Association (IEA).  He is currently a Professor of Economics and Philosophy at Harvard University.  In 1998 he was awarded the Nobel Prize in Economic Sciences for his overall work, but in particular because he reinstated logical thinking as well as the interconnection between philosophical theories and other social sciences into Economics.  He showed how democratic structures and freedom influence prosperity.  And he demonstrated how major problems in our times, such as poverty and famine, are exacerbated in places where there is insufficient freedom and democracy.  In 2010, “Time” magazine named him one of the 100 most influential people in the world, whilst “The New Statesman” placed him in the top 50. His body of works, which have been translated into more than thirty languages, include: "Collective Choice and Social Welfare" (1970), "On Economic Inequality" (1973/1997), "Poverty and Famines: an Essay on Entitlement and Deprivation" (1981), "On Ethics and Economics" (1987), "Hunger and Public Action" (co-authored with J. Dreze, 1989), "The Quality of Life" (with M. Nussbaum, 1993), "Reason Before Identity" (1999), "The Argumentative Indian" (2005), "Identity and Violence: The Illusion of Destiny" (2006), "Imperial Illusions: India, Britain, and the wrong lessons" (2007), "The Idea of Justice" (2009), "Mismeasuring Our Lives: Why GDP Doesn't Add Up" (together with J. E. Stiglitz και J.-P. Fitoussi, 2010).

Source: Biblionet

Ο Amartya Sen στη Bιβλιοθήκη

Sen, Amartya Kumar. Για την ηθική και την οικονομία. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτης, 2000. [174.4 SEN]

Άλλα βιβλία του Amartya Sen στα ελληνικά

Sen, Amartya Kumar. Ταυτότητα και βία. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2012.

Sen, Amartya Kumar. Η ανάπτυξη ως ελευθερία. Εκδόσεις Καστανιώτη, 2006.

Sen, Amartya Kumar. Επανεξετάζοντας την ανισότητα. Εκδόσεις Καστανιώτη, 2004.

 Απόσπασμα από το άρθρο του Γιάννη Παλαιολόγου για τον Amartya Sen:

Πολλά οικονομικά μοντέλα δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα Μεγάλο μέρος του έργου του Αμάρτια Σεν ως πολιτικού φιλοσόφου εστιάζεται στο ζήτημα της ανισότητας και ειδικότερα στο «τι είδους ισότητα» πρέπει να επιδιώκει μια δίκαιη κοινωνία. Όπως εξηγεί, η άμβλυνση της εισοδηματικής ανισότητας είναι μία μόνο πτυχή του πολυδιάστατου ζητήματος της ανισότητας. «Υπάρχει ανισότητα στην πρόσβαση στην παιδεία, στην υγεία, στην κοινωνική ασφάλιση. Η προσέγγιση της ανισότητας από τη δημόσια πολιτική δεν πρέπει να γίνεται αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα του εισοδήματος».Ο Ινδός νομπελίστας έχει πρωτοστατήσει στη μελέτη των θεσμικών αιτιών των λιμών και στην κατάρτιση των οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων που έχει υιοθετήσει ο ΟΗΕ για το Human Development Report, το οποίο συντάσσει ετησίως, και που αξιολογεί την ευημερία των χωρών με όρους πολύ ευρύτερους και ουσιώδεις από την αύξηση του ΑΕΠ. Η θεωρητική βάση των κριτηρίων αυτών είναι μία σύλληψη της έννοιας της ελευθερίας που έχει αναπτύξει ο Σεν η οποία, σε αντίθεση με τη λογική του κλασικού φιλελευθερισμού (και των νεοφιλελεύθερων απογόνων του), δεν βλέπει την ισότητα ως αξία ανταγωνιστική προς την ελευθερία, αλλά ως απαραίτητη προϋπόθεση.

«Η ιδέα ότι η ελευθερία και η ισότητα είναι ανταγωνιστικές αξίες είναι προϊόν διανοητικής σύγχυσης, που έχει αποδειχθεί αρκετά επιζήμια», σημειώνει και εξηγεί: «Η έννοια της ελευθερίας, όπως την ερμηνεύω, είναι η έννοια που της έδωσε ο Αριστοτέλης –της ελευθερίας της πλήρους ανάπτυξης της προσωπικότητας– και αργότερα ο Άνταμ Σμιθ, που μίλησε για την ελευθερία στην επιδίωξη της καλής ζωής. Από αυτήν την ερμηνεία προκύπτει πως αν κάποιος ενδιαφέρεται για την ελευθερία, πρέπει να ενδιαφέρεται και για την καταπολέμηση της ανισότητας».Πιστεύει ότι οι θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού τις τελευταίες δεκαετίες έχουν σφετεριστεί την έννοια της ελευθερίας; «Όχι, πιστεύω ότι η ελευθερία έχει πολλαπλά νοήματα. Η πτυχή στην οποία εστιάζουν οι υποστηρικτές της ελευθεριακής φιλοσοφίας –την απουσία περιορισμών και επεμβάσεων στην ιδιωτική ζωή του καθενός– είναι αναμφίβολα σημαντική. Μάλιστα, ήμουν από εκείνους που ανέδειξαν τη σημασία της ατομικής ελευθερίας στη θεωρία της κοινωνικής επιλογής. Ωστόσο, η σύλληψη αυτή δεν εξαντλεί την έννοια της ελευθερίας, και όσοι νομίζουν ότι την εξαντλεί, περιορίζουν αδικαιολογήτως την έννοια».Τα επιχειρήματα αυτά –για τις διαφορετικές πτυχές της ανισότητας, για τη σχέση ισότητας και ελευθερίας– δεν έχουν απλώς θεωρητικό ενδιαφέρον. Ο προβληματισμός στο επίκεντρο του περυσινού βιβλίου του Σεν (μαζί με τον Ζαν Ντρεζ) για τη σύγχρονη Ινδία αφορά την αδυναμία της χώρας να βελτιώσει την ποιότητα ζωής εκατοντάδων εκατομμυρίων Ινδών, παρά τα αναπτυξιακά (με όρους ΑΕΠ) άλματα των τελευταίων 20 ετών και το δημοκρατικό καθεστώς που διασφαλίζει τις ατομικές τους ελευθερίες. «Εισοδηματικά, η Ινδία δεν είναι πιο άνιση από την Κίνα. Αλλά όσον αφορά την ισότητα πρόσβασης –και την ελευθερία την οποία αυτή συνεπάγεται– σε επαρκή σχολεία, σε λειτουργικά νοσοκομεία, σε προγράμματα εμβολιασμού, σε κοινωνική ασφάλιση, αυτή σε μεγάλο βαθμό δεν υφίσταται για τους φτωχούς στην Ινδία, ενώ υφίσταται για τους περισσότερους φτωχούς στην Κίνα».

Τα σωστά μαθηματικά

Παράλληλα με τη συρρίκνωση της έννοιας της ελευθερίας, ο Σεν έχει αναδείξει και εναντιωθεί εδώ και δεκαετίες στην «τεχνοκρατικοποίηση» της οικονομικής επιστήμης. «Για πολλά οικονομικά προβλήματα, τα μαθηματικά βοηθούν πολύ. Το ζήτημα είναι η χρήση των σωστών μαθηματικών εργαλείων», εξηγεί ο φημισμένος οικονομολόγος, του οποίου το αρχικό πτυχίο συνδύαζε Οικονομικά και Μαθηματικά. «Τα μαθηματικά που χρησιμοποιούνται στα Οικονομικά προέρχονταν για ένα διάστημα κυρίως από τη Φυσική. Αλλά οι μεταβλητές της Φυσικής είναι πολύ διαφορετικές –και πολύ πιο εύκολα μετρήσιμες– από αυτές των Οικονομικών».Για τον Σεν, ο μιμητισμός των φυσικών επιστημών είναι «η εύκολη λύση», αλλά έχει στρεβλωτική επίδραση στον κλάδο, καθώς πολλά οικονομικά προβλήματα δεν μπορούν να αναλυθούν έτσι. Ωστόσο, όπως παρατηρεί, όσοι υιοθετούν αυτή τη μεθοδολογία τείνουν να ανταμείβονται δυσανάλογα (με καλύτερες θέσεις, υψηλότερους μισθούς κ.ο.κ.). «Το αποτέλεσμα είναι ότι αρκετοί ικανοί νέοι οικονομολόγοι παρεκτρέπονται από το μονοπάτι που θα παρήγε ρηξικέλευθο επιστημονικό έργο που δεν είναι ιδιαίτερα τεχνικό, προς την κατεύθυνση πιο τεχνικής δουλειάς πιο χαμηλής ποιότητας».

 Πολλά οικονομικά μοντέλα, κατά τον Σεν, πάσχουν από την τυφλή τους προσήλωση σε ορισμένα βασικά αξιώματα –π.χ. τα μονοδιάστατα εγωιστικά κίνητρα του οικονομικού ανθρώπου, ή τη φυσική τάση των αγορών προς την αυτο-ρύθμιση– που «δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα». Η τροποποίησή τους ώστε να γίνουν πιο ρεαλιστικά, καταλήγει, προϋποθέτει διαφοροποιήσεις που δεν χωρούν στα όρια της ορθόδοξης προσέγγισης.                                                                                        

Πηγή: Η Καθημερινή, 31 Αυγούστου 2014

Αν κάποιος ενδιαφέρεται για την ελευθερία, πρέπει να ενδιαφέρεται και για την καταπολέμηση της ανισότητας,

λέει ο νομπελίστας οικονομολόγος Αμάρτια Σεν.

Συνέντευξη του Amartya Sen στον Gie Goris, Mondiaal Nieuws, 8 Απριλίου 2014         

http://www.mo.be/en/interview/amartya-sen-elections-communal-politics-and-inequality-india

Άρθρο της Madeleine Bunting στην εφημερίδα The Guardian, 16 Ιουλίου 2013         

http://www.theguardian.com/world/2013/jul/16/amartya-sen-india-dirtyfighter

Απόσπασμα από συνέντευξη του Amartya Sen στο ιταλικό περιοδικό L’espresso (Ελευθεροτυπία, 29 Οκτωβρίου 2011)           

http://politicalreviewgr.blogspot.gr/2011/10/blog-post_5515.html 

Συνέντευξη του Amartya Sen στον Θανάση Λάλα (Το Βήμα, 18 Οκτωβρίου 1998)         

http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=103908

Άρθρο του Jonathan Steele στην εφημερίδα The Guardian, 31 Μαρτίου 2001          

http://www.theguardian.com/books/2001/mar/31/society.politics