Ρίτσος, Γιάννης (Μονεμβασιά, 1909-Αθήνα, 1990): Ποιητής, πεζογράφος, μεταφραστής, από τους παραγωγικότερους και σημαντικότερους του 20ού αιώνα. Γιος εύπορου κτηματία, τελείωσε το σχολαρχείο της Μονεμβασιάς και το 1921 γράφτηκε στο γυμνάσιο του Γυθείου. Ο θάνατος του αδερφού του και της μητέρας του από φυματίωση το 1921, καθώς και η οικονομική καταστροφή της οικογένειας του, απόρροια εν μέρει του χαρτοπαικτικού πάθους του πατέρα του, σημάδεψαν τη ζωή του ποιητή από τα μικρά του χρόνια. Ήδη στην εφηβεία του όμως είχε βρει τον δρόμο της λογοτεχνίας -το 1924 δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων ποιήματά του με το ψευδώνυμο Ιδανικόν Όραμα. Το 1925 μετακόμισε, με την κατά έναν χρόνο μεγαλύτερη αδερφή του Λούλα, στην Αθήνα. Αρρώστησε όμως από φυματίωση και κατέφυγε στη Μονεμβασιά, όπου άρχισε να σχεδιάζει δύο ποιητικές συλλογές: Δάκρυα και χαμόγελα και Στο παληό μας σπίτι. Αρκετά από αυτά τα ποιήματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία, το διάστημα 1927-1928, αλλά δεν κυκλοφόρησαν αυτοτελώς ως συλλογές. Ήταν ποιήματα παραδοσιακής μορφής, μέσα στο κλίμα της εποχής, με έντονη την επιρροή της ποίησης του Τέλλου Αγρα και του Λάμπρου Πορφύρα. Η επιστροφή του στην Αθήνα το 1926 συνδυάστηκε με την εγγραφή του στη Νομική Σχολή, στην οποία όμως δεν φοίτησε. Τα επόμενα χρόνια προσπαθούσε με περιστασιακές εργασίες (γραφέας, ηθοποιός κ.ά.) να κερδίζει τα προς το ζην, όταν δεν ήταν κλεισμένος σε φθισιατρείο. Στο σανατόριο «Σωτηρία», όπου έμεινε από το 1927 ως το 1930, γνωρίστηκε με διανοούμενους, όπως με την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη, και ήρθε σε συστηματική επαφή με τις μαρξιστικές ιδέες, που αργότερα επηρέασαν τη ζωή και το έργο του.

Από το 1930 ήδη έγραφε ποιήματα καρυωτακικής διάθεσης, που περιλήφθηκαν στις συλλογές Τρακτέρ (1934) και Πυραμίδες (1935). Το 1934 έγινε μέλος του ΚΚΕ και συνεργάστηκε με την εφημερίδα Ριζοσπάστης με το ψευδώνυμο Γ. Σοστίρ, από αναγραμματισμό του ονόματός του. (Χρησιμοποίησε επίσης τα ψευδώνυμα Πέτρος Βελιώτης, Κώστας Ελευθερίου.) Τον Μάιο του 1936 ο Ρ., συγκλονισμένος από τις αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ των καπνεργατών απεργών και των κρατικών δυνάμεων καταστολής στη Θεσσαλονίκη, έγραψε τον Επιτάφιο, ποίημα σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο και με έντονα στοιχεία του δημοτικού τραγουδιού στη γλώσσα και το ύφος, ένα μέρος του οποίου δημοσιεύθηκε αμέσως στον Ριζοσπάστη με τίτλο «Μοιρολόι». Ολόκληρο το έργο κυκλοφόρησε σε 10.000 αντίτυπα, που, μέχρι την κατάσχεσή τους τον Αύγουστο από το διδακτορικό καθεστώς του Μεταξά, είχαν σχεδόν εξαντληθεί.

Ο Επιτάφιος έκλεισε την πρώτη περίοδο της δημιουργίας του Ρ., ο οποίος ήδη από το 1935 είχε στραφεί στον ελεύθερο στίχο και τις καινούριες διαθέσεις στην έκφραση, υιοθετώντας υπερρεαλιστικά στοιχεία. Με τη δημοσίευση (1937) του έργου του Το τραγούδι της αδελφής μου, ελεγείας για την αδερφή του Λούλα που ασθενούσε από ψυχική νόσο, εμφανίστηκε ως λυρικός ποιητής με προσωπικό ύφος και απέσπασε την αναγνώριση του τότε πατριάρχη των ελληνικών γραμμάτων Κωστή Παλαμά, ο οποίος, πολύ ενθαρρυντικός, τον χαιρέτισε έμμετρα: «Παραμερίζουμε, ποιητή, για να περάσεις». Ως το 1943, με συνεχείς οικογενειακές περιπέτειες (ο πατέρας του πέθανε στο ψυχιατρείο το 1938) και συνεχή την απειλή της φυματίωσης, εργαζόταν ως ηθοποιός και χορευτής στο Εθνικό Θέατρο και στην Εθνική Λυρική Σκηνή και έγραφε λυρικά ποιήματα με θέματα τον έρωτα, το ταξίδι, τη νοσταλγία της παιδικής ηλικίας, την ομορφιά.

Το 1945, μετά τα Δεκεμβριανά, όντας ήδη οργανωμένος στο ΕΑΜ, συνεργάστηκε με το Λαϊκό Θέατρο Μακεδονίας και επέστρεψε στην Αθήνα μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Από το 1948 ως το 1952 έζησε την περιπέτεια της Αριστεράς (εξορίστηκε στη Λήμνο, τη Μακρόνησο και τον Αϊ-Στράτη). Η περίοδος όμως που ακολούθησε ήταν πολύ γόνιμη και δημιουργική για τον Ρ., ο οποίος καλλιεργούσε πλέον έναν εκτεταμένο, συχνά σε τρεις και παραπάνω τυπογραφικές αράδες, στίχο και εξέθετε με στοχαστική διάθεση τα βιώματά του από την ταραγμένη, για τον ίδιο και τον τόπο, εποχή.

Το 1956 τύπωσε τη Σονάτα του σεληνόφωτος, για την οποία τιμήθηκε με το Α' Κρατικό Βραβείο ποίησης. Παράλληλα, οι πολιτικές διεργασίες στην τότε Σοβιετική Ένωση (διαδικασία απαλλαγής από τη σταλινική ιδεολογία) και στην Ελλάδα (καθαίρεση του Γραμματέα του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη) επέδρασαν στην ποιητική του Ρ., ο οποίος ήταν στέλεχος της ΕΔΑ. Ζώντας μια ειρηνική και ασφαλή περίοδο της ζωής του, ο καταξιωμένος πλέον ποιητής συνέθετε μεγάλο αριθμό έργων, στα οποία αξιοποιώντας την καβαφική ποιητική στάση κατασκεύαζε έναν κόσμο όπου τα αυτοβιογραφικά-βιωματικά στοιχεία συνδέονταν με τα ερεθίσματα του ιστορικού χρόνου και ανάγονταν στο επίπεδο του μύθου και του αρχέτυπου. Το 1960 κυκλοφόρησε η μελοποίηση του Επιτάφιου από τον Μίκη Θεοδωράκη. Το 1962 ο Ρ. ταξίδεψε στην κομμουνιστική Ανατολική Ευρώπη και το 1966 στην Κούβα. Την ίδια χρονιά τυπώθηκε αυτοτελώς η Ρωμιοσύνη (α' δημοσ. 1954 στη συλλ. Αγρύπνια), η οποία παράλληλα μελοποιήθηκε από τον Θεοδωράκη. Ο ποιητής γνωρίζει μεγάλη δημοτικότητα.

Το 1967 συνελήφθη και πάλι από την απριλιανή δικτατορία και εξορίστηκε στη Γυάρο και μετά στη Λέρο. Με την κινητοποίηση Ευρωπαίων διανοουμένων, με επικεφαλής τον Aragon, αλλά και εξαιτίας της ασθένειάς του, αφού χειρουργήθηκε στο αντικαρκινικό νοσοκομείο, παρέμεινε στο Καρλόβασι της Σάμου σε κατ' οίκον περιορισμό μέχρι το 1970. Το 1973 εξέδωσε το έργο Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας, που την ίδια χρονιά μελοποίησε ο Μ. Θεοδωράκης, για να παρουσιαστεί σε συναυλίες στο εξωτερικό. Οι περιπέτειες με την υγεία του, καθώς και οι πολιτικές του περιπέτειες, συνεχίζονταν. Είχε όμως πλέον παγκόσμια αναγνώριση. Τα έργα αυτής της πολύ παραγωγικής και γόνιμης περιόδου είτε αποτελούν, θεματικά, αντιστασιακή ποίηση είτε εκφράζουν τον υπαρξιακό απολογισμό και την αίσθηση της ματαιότητας· περιέχουν κυρίως διαπιστώσεις περί της τραγικότητας της ύπαρξης.

Μετά τη Μεταπολίτευση η καθιέρωση του Ρ. συνοδεύτηκε από πλήθος τιμητικών εκδηλώσεων προς το πρόσωπό του, στην Ελλάδα και το εξωτερικό: προτάθηκε για το Βραβείο Νόμπελ (1975), του απονεμήθηκε το Βραβείο Λένιν για την ειρήνη (1977), ανακηρύχθηκε «Ποιητής Διεθνούς Ειρήνης» από τον ΟΗΕ (1986), τιμήθηκε με το μετάλλιο «Joliot-Curie», την ανώτατη διάκριση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης (1990) κ.ά. Αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας των πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης (1975), Μπέρμιγχαμ (1978), Karl Marx Λιψίας (1984), Αθηνών (1987). Παρά την επισφαλή του υγεία, ήταν ως το τέλος της ζωής του δημιουργικός και δραστήριος.

Άλλα έργα: Εαρινή συμφωνία (1938)· Το εμβατήριο του ωκεανού (1940)· Παλιά μαζούρκα σε ρυθμό βροχής (1943)· Δοκιμασία (1943)· Ο σύντροφός μας (1945)· Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο (1952)· Αγρύπνια (1954)· Πρωινό άστρο (1955)· Χρονικό (1957)· Αποχαιρετισμός (1957)· Υδρία (1957)· Χειμερινή διαύγεια (1957)· Μακρονησιώτικα (1957, 1974 με τίτλο Πέτρινος χρόνος)· Οι γειτονιές του κόσμου (1957)· Όταν έρχεται ο ξένος (1958)· Ανυπόταχτη πολιτεία (1958)· Η αρχιτεκτονική των δέντρων (1958)· Οι γερόντισσες κ' η θάλασσα (1959)· Το παράθυρο (1960)· Η γέφυρα (1960)· Ο Μαύρος Άγιος (1961)· Το νεκρό σπίτι (1962)· Κάτω απ' τον ίσκιο τον βουνού (1962)· Το δέντρο της φυλακής και οι γυναίκες (1963 )· 12 ποιήματα για τον Καβάφη (1963)· Μαρτυρίες (1963-1966, 2 τόμοι)· Παιχνίδια τ' ουρανού και του νερού (1964)· Φιλοκτήτης (1965)· [...]. Με τη συλλογή Μία πυγολαμπίδα φωτίζει τη νύχτα (1978) εγκαινιάστηκε μια σειρά αυτοτελών εκδόσεων με ποιήματα του Ρ. για παιδιά και εικονογράφηση της Τζ. Δρόσου· τα άλλα έργα της σειράς: Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού (1981)· Πρωινό άστρο (1983, νέα έκδ.)· Παιχνίδια τ' ουρανού και του νερού (1985, νέα έκδ.).

Η συγκεντρωτική έκδοση του ποιητικού έργου του άρχισε με τη φροντίδα του ίδιου του Ρ. το 1961: Ποιήματα Α' (1930-1942) (1961)· Β' (1941-1958) (1961)· Γ' (1939-1960) (1964)· Δ' (1938-1971) (1972)· Ε' (Τα επικαιρικά, 1945-1969) (1975)· ΣΤ' (Τέταρτη διάσταση, 1956-1972) (1972)· Ζ' (Γίγνεσθαι, 1970-1977) (1977)· Η' (Επινίκια) (1984)· Θ' (1958-1967) (1989)· 1 (1 963-1972) (1989). Μεταθανάτια εκδόθηκαν τρεις ακόμη συγκεντρωτικοί τόμοι των Ποιημάτων του με επιμέλεια της Αικ. Μακρυνικόλα: ΙΑ' (1972-1974) (1993)· ΙΒ' (1975-1976) (1997)· ΙΓ' (1999).

Την πεζογραφική του κατάθεση αποτελεί ο κύκλος Εικονοστάσιο ανωνύμων αγίων, που περιλαμβάνει εννέα τόμους με τον υπότιτλο «μυθιστόρημα» ή «πεζογράφημα» [...] Εξέδωσε, επίσης, τα θεατρικά Πέρα απ' τον ίσκιο των κυπαρισσιών (1958) και Μια γυναίκα πλάι στη θάλασσα (1959), τον τόμο δοκιμίων με τίτλο Μελετήματα (1974) και το λεύκωμα Ημικύκλιο (1989). Μετέφρασε έργα των A. Block, A. Jozsef, V. Maiakovskii, D. Gabe, N. Hikmet, I. Ehrenburg, Ν. Guillen, Α. Τοlstoy, S. Esenin κ.ά. Σημαντικό μέρος της μεταφραστικής του εργασίας περιλαμβάνεται στους τόμους: Ανθολογία ρουμάνικης ποίησης (1961 )· Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών (1966).

Ποιητής με έντονη κοινωνική συνείδηση και συχνά άμεση αντίδραση στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, ο Ρ. μετουσίωσε τα επικαιρικά στοιχεία σε ποιητικά γεγονότα, αλλά, παράλληλα, κατέθεσε και τη μαρτυρία του από την αναζήτηση στα βάθη της ψυχής. Με πλούσια γλώσσα, με υποβλητικό λόγο και με χρησιμοποίηση εικόνων, μεταφορών και παρομοιώσεων που άλλοτε λειτουργούν ως σύμβολα και άλλοτε διαμορφώνουν ένα ιδιότυπο ρεαλιστικό ποιητικό τοπίο, με συνεχή και έντονη την παρουσία των πραγμάτων του περιβάλλοντος και της καθημερινής ζωής, αλλά και μυθικών προσώπων σε υπερρεαλιστικά ελεύθερες συνυπάρξεις με σύγχρονα τοπία, συνέθεσε έργα, μεγάλες συνθέσεις ή σύντομα ποιήματα, που προσεγγίζουν την ανθρώπινη μοίρα και εκφράζουν την ανθρώπινη πολυπλοκότητα.

Η κριτική έχει διακρίνει τις εξής περιόδους στο έργο του Ρ.:

1930-1936: Τα ποιήματα του, αντλώντας θέματα από έναν κόσμο με σαφή περιγράμματα, επηρεάζονται από τις νεωτερικές ποιητικές διαθέσεις της εποχής αλλά και από τη μαρξιστική ιδεολογία, χωρίς ωστόσο να εντάσσονται απολύτως στον σοσιαλιστικό ρεαλισμό.

1937-1943: Η λυρική του δημιουργία με τη συστηματική καλλιέργεια του ελεύθερου στίχου στηρίζεται σε μια έντονα εικονοπλαστική φαντασία, η οποία συνδυάζει με τόλμη στοιχεία από τη φύση με τα προβλήματα της κοινωνικής ζωής. Εμφανίζεται η οικεία «καθημερινή» γλώσσα και ο εκτεταμένος στίχος, που θα χαρακτηρίσουν την ποίησή του.

1944-1955: Τα ποιήματα της εποχής αυτής, άνισα καλλιτεχνικά αλλά στο σύνολο τους σχεδόν άμεσες αντανακλάσεις της ιστορικής εμπειρίας, εστιάζουν στους αγώνες και τον πόνο του ανθρώπου. Το έργο του ποιητή, συνδέοντας την Αντίσταση με την αγωνιστική παράδοση του ελληνισμού, γονιμοποιείται από τα χαρακτηριστικά της λαϊκής τέχνης.

1956-1966: Στη γονιμότερη ποιητικά εποχή του ο Ρ., επιμένοντας στην υποβλητικότητα του λόγου, προσπαθεί να βυθιστεί στην ψυχή και να εκφράσει δυνάμεις του υποσυνείδητου επιλέγοντας θέματα κυρίως από τη μυθολογία για να αναφερθεί στη μοναξιά, στη σύγκρουση ανθρώπου - κοινωνίας, στο βάρος του ρόλου, στη μνήμη. Πέρα από το, αντιπροσωπευτικό του λόγου του, μακρόστιχο ποίημα, δημιουργεί και λακωνικά, συμπυκνωμένα, αποφθεγματικά σχεδόν, ποιήματα με θέμα κυρίως τα καθημερινά αντικείμενα και την καθημερινή ζωή.

1967-1971: Η γραφή του στρέφεται κυρίως σε θέματα ποιητικής και παρουσιάζει μια αλλαγή διάθεσης που εμφανίζεται ως σαρκασμός, ειρωνεία και έντονη παρουσία του παραλόγου. Μια αίσθηση απειλής και θανάτου διαπνέει έναν κόσμο χωρίς νόημα. Ωστόσο, δεν λείπουν, από τον εκ χαρακτήρος αισιόδοξο και αγωνιστή ποιητή, και νύξεις καταφατικές στη ζωή, προτάσεις αξιοπρεπούς αντιμετώπισης αυτού του χωρίς νόημα κόσμου.

1972-1983: Η ποιητική και κυρίως η πεζογραφική εργασία του αυτής της περιόδου διακρίνεται από τα υπερρεαλιστικά και εξπρεσιονιστικά στοιχεία που διαμορφώνουν έναν αλλόκοτο, ρευστό, περισσότερο από άλλοτε ερωτικό και αισθησιακό κόσμο. Η παραβίαση της λογικής συνοχής, της χρονικής αλληλουχίας, ο άμεσος και ελεύθερος λόγος, η προκλητικά συνδυασμένη λόγια και καθημερινή λαϊκή γλώσσα χρησιμοποιούνται στην παρουσίαση ενός, κατά κάποιον τρόπο, απολογισμού του ποιητή.

Το σύνολο του θεατρικού του έργου εκδόθηκε το 1990, με επιμέλεια Κ. Νίτσου.

Έχουν κυκλοφορήσει οι εξής ανθολογίες του έργου του: Γιάννη Ρίτσου επιτομή. Ιστορική ανθολόγηση τον ποιητικού του έργου (1977, επιμ. Γ. Βελουδής)· Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου (2000, επιμ. Χρ. Προκοπάκη).

Η αλληλογραφία του με την αδερφή του Λούλα τυπώθηκε το 1997.

Εκδόθηκαν βιβλιογραφία και εργογραφία του.

(Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αθήνα: Πατάκης, 2007)

Ποίηση του Γιάννη Ρίτσου στη Βιβλιοθήκη

• 12 ποιήματα για τον Καβάφη
• Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου
• Η γέφυρα
• Ελένη
• Επινίκια
• Επιτάφιος
• Τα ερωτικά
• Ισμήνη
• Η κυρά των αμπελιών
• Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού
• Παιχνίδια τ' ουρανού και του νερού
• Ποιήματα (Η συγκεντρωτική έκδοση του ποιητικού έργου του)
• Ρωμιοσύνη
• Συντροφικά τραγούδια : αφιέρωμα στα 40χρονα του ΕΑΜ
• Τέταρτη διάσταση
• Φαίδρα

Όλα τα παραπάνω ποιητικά έργα του Ρίτσου όπως και όλη η ποίηση του Ρίτσου στα ελληνικά εκδίδεται από τον εκδοτικό οίκο «Κέδρος». Τα βιβλία βρίσκονται στα ράφια στον ταξιθετικό αριθμό 891.85 ΡΙΤ .

• The fourth dimension. Princeton, N.J. : Princeton University Press, c1993. [LIBR.OFF 891.85 ΡΙΤ]
• Iconostasis of anonymous saints. Αθήνα: Κέδρος, 1996-2001. [F ΡΙΤ]
• Peculiar gestures : collection of poems. Astoria, N.Y. : Seaburn, 2002. [LIBR.OFF 891.85 ΡΙΤ]

Πεζά και άλλα έργα του Γιάννη Ρίτσου στη Βιβλιοθήκη

• Γιάννης Ρίτσος : εικαστικά. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη, 2002. [ART 736.09495 ΡΙΤ]
• Τι παράξενα πράματα: μυθιστόρημα (;). Αθήνα: Κέδρος, 1986. [Μ ΡΙΤ]

Μεταφράσεις του Γιάννη Ρίτσου στη Βιβλιοθήκη

• Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών. Αθήνα: θεμέλιο, 1966. [899.1861 ΑΝΘ]
• Ehrenbourg, Il'ia Grigor'evich. Το δέντρο. Αθήνα: Κέδρος, 1971. [899.1714 EHR]
• Fariad, Fereydoun. Όνειρα με χαρταετούς και περιστέρια. Αθήνα: Κέδρος, 1988. [ΕΦΗΒΙΚΟ Μ FAR]
• Hikmet, Nazim. Ποιήματα. Αθήνα: Κέδρος, 1970. [899.43513 HIK]
• Mayakovsky, Vladimir Vladimirovich. Ποιήματα. Αθήνα: Κέδρος, 1974. [899.17 ΜΑΥ]

Επιλογή βιβλίων για τον Ρίτσο στη Βιβλιοθήκη

• Αθανασόπουλος, Βαγγέλης. Το ποιητικό τοπίο του ελληνικού 19ου και 20ού αιώνα. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, 1995. [891.09 ΑΘΑ]
• Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο. Αθήνα: Κέδρος, 1981. [891.85 ΑΦΙ]
• Γιάννης Ρίτσος: μελέτες για το έργο του. Αθήνα: Διογένης, 1975. [891.85 ΓΙΑ]
• Μαστροδημήτρης, Παναγιώτης. Νεοελληνικά: μελέτες και άρθρα. Αθήνα: Γνώση, 1984-1988. [890.9 ΜΑΣ]
• Μαυροειδή-Παπαδάκη, Σοφία, επιμ. Αφιέρωμα στο Γιάννη Ρίτσο για τα σαραντάχρονα του "Επιτάφιου" και τα πενηντάχρονα του έργου του. Αθήνα: Αιολικά Γράμματα, 1976. [891.85 ΑΦΙ]
• Πρεβελάκης, Παντελής. Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος: συνολική θεώρηση του έργου του. Αθήνα: Κέδρος, 1981. [891.85 ΠΡΕ]
• Προκοπάκη, Χρύσα. Η πορεία προς τη Γκραγκάντα: ή, Οι περιπέτειες του οράματος. Αθήνα: Κέδρος, 1981. [891.85 ΠΡΟ]
• Ρίτσος, Γιάννης. Γιάννης Ρίτσος: εικαστικά. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη, 2002. [ART 736.09495 ΡΙΤ]
• Ρίτσου-Γλέζου, Λούλα. Τα παιδικά χρόνια του αδελφού μου Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα: Κέδρος, 1981. [Β ΡΙΤ]
• Sangiglio, Crescenzio. Μύθος και ποίηση στον Ρίτσο. Αθήνα: Κέδρος, 1978. [891.85 SAN]

Ο Ρίτσος στο Διαδίκτυο

• Ανθολόγιο λογοτεχνίας: Γιάννης Ρίτσος από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
• Γιάννης Ρίτσος 2009 Η σελίδα του ΕΚΕΒΙ με την ευκαιρία των 100 χρόνων από τη γέννηση του ποιητή.
• Γιάννης Ρίτσος - Βικιπαίδεια
• Γιάννης Ρίτσος (1909-1990) - Ὁ ποιητής της Ρωμηοσύνης Προσωπική ιστοσελίδα με αρκετά ποιήματα του Ρίτσου
• Η δίψα στο Μυστρά Ποίημα από το βιβλίο «Κυκλική δόξα», Ποιήματα, Γ' Τόμος, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα, 1974.

Τελευταία ενημέρωση 23 Δεκεμβρίου 2013

Ρίτσος, Γιάννης (Μονεμβασιά, 1909-Αθήνα, 1990): Ποιητής, πεζογράφος, μεταφραστής, από τους παραγωγικότερους και σημαντικότερους του 20ού αιώνα. Γιος εύπορου κτηματία, τελείωσε το σχολαρχείο της Μονεμβασιάς και το 1921 γράφτηκε στο γυμνάσιο του Γυθείου. Ο θάνατος του αδερφού του και της μητέρας του από φυματίωση το 1921, καθώς και η οικονομική καταστροφή της οικογένειας του, απόρροια εν μέρει του χαρτοπαικτικού πάθους του πατέρα του, σημάδεψαν τη ζωή του ποιητή από τα μικρά του χρόνια. Ήδη στην εφηβεία του όμως είχε βρει τον δρόμο της λογοτεχνίας -το 1924 δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων ποιήματά του με το ψευδώνυμο Ιδανικόν Όραμα. Το 1925 μετακόμισε, με την κατά έναν χρόνο μεγαλύτερη αδερφή του Λούλα, στην Αθήνα. Αρρώστησε όμως από φυματίωση και κατέφυγε στη Μονεμβασιά, όπου άρχισε να σχεδιάζει δύο ποιητικές συλλογές: Δάκρυα και χαμόγελα και Στο παληό μας σπίτι. Αρκετά από αυτά τα ποιήματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία, το διάστημα 1927-1928, αλλά δεν κυκλοφόρησαν αυτοτελώς ως συλλογές. Ήταν ποιήματα παραδοσιακής μορφής, μέσα στο κλίμα της εποχής, με έντονη την επιρροή της ποίησης του Τέλλου Αγρα και του Λάμπρου Πορφύρα. Η επιστροφή του στην Αθήνα το 1926 συνδυάστηκε με την εγγραφή του στη Νομική Σχολή, στην οποία όμως δεν φοίτησε. Τα επόμενα χρόνια προσπαθούσε με περιστασιακές εργασίες (γραφέας, ηθοποιός κ.ά.) να κερδίζει τα προς το ζην, όταν δεν ήταν κλεισμένος σε φθισιατρείο. Στο σανατόριο «Σωτηρία», όπου έμεινε από το 1927 ως το 1930, γνωρίστηκε με διανοούμενους, όπως με την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη, και ήρθε σε συστηματική επαφή με τις μαρξιστικές ιδέες, που αργότερα επηρέασαν τη ζωή και το έργο του.

Από το 1930 ήδη έγραφε ποιήματα καρυωτακικής διάθεσης, που περιλήφθηκαν στις συλλογές Τρακτέρ (1934) και Πυραμίδες (1935). Το 1934 έγινε μέλος του ΚΚΕ και συνεργάστηκε με την εφημερίδα Ριζοσπάστης με το ψευδώνυμο Γ. Σοστίρ, από αναγραμματισμό του ονόματός του. (Χρησιμοποίησε επίσης τα ψευδώνυμα Πέτρος Βελιώτης, Κώστας Ελευθερίου.) Τον Μάιο του 1936 ο Ρ., συγκλονισμένος από τις αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ των καπνεργατών απεργών και των κρατικών δυνάμεων καταστολής στη Θεσσαλονίκη, έγραψε τον Επιτάφιο, ποίημα σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο και με έντονα στοιχεία του δημοτικού τραγουδιού στη γλώσσα και το ύφος, ένα μέρος του οποίου δημοσιεύθηκε αμέσως στον Ριζοσπάστη με τίτλο «Μοιρολόι». Ολόκληρο το έργο κυκλοφόρησε σε 10.000 αντίτυπα, που, μέχρι την κατάσχεσή τους τον Αύγουστο από το διδακτορικό καθεστώς του Μεταξά, είχαν σχεδόν εξαντληθεί.

Ο Επιτάφιος έκλεισε την πρώτη περίοδο της δημιουργίας του Ρ., ο οποίος ήδη από το 1935 είχε στραφεί στον ελεύθερο στίχο και τις καινούριες διαθέσεις στην έκφραση, υιοθετώντας υπερρεαλιστικά στοιχεία. Με τη δημοσίευση (1937) του έργου του Το τραγούδι της αδελφής μου, ελεγείας για την αδερφή του Λούλα που ασθενούσε από ψυχική νόσο, εμφανίστηκε ως λυρικός ποιητής με προσωπικό ύφος και απέσπασε την αναγνώριση του τότε πατριάρχη των ελληνικών γραμμάτων Κωστή Παλαμά, ο οποίος, πολύ ενθαρρυντικός, τον χαιρέτισε έμμετρα: «Παραμερίζουμε, ποιητή, για να περάσεις». Ως το 1943, με συνεχείς οικογενειακές περιπέτειες (ο πατέρας του πέθανε στο ψυχιατρείο το 1938) και συνεχή την απειλή της φυματίωσης, εργαζόταν ως ηθοποιός και χορευτής στο Εθνικό Θέατρο και στην Εθνική Λυρική Σκηνή και έγραφε λυρικά ποιήματα με θέματα τον έρωτα, το ταξίδι, τη νοσταλγία της παιδικής ηλικίας, την ομορφιά.

Το 1945, μετά τα Δεκεμβριανά, όντας ήδη οργανωμένος στο ΕΑΜ, συνεργάστηκε με το Λαϊκό Θέατρο Μακεδονίας και επέστρεψε στην Αθήνα μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Από το 1948 ως το 1952 έζησε την περιπέτεια της Αριστεράς (εξορίστηκε στη Λήμνο, τη Μακρόνησο και τον Αϊ-Στράτη). Η περίοδος όμως που ακολούθησε ήταν πολύ γόνιμη και δημιουργική για τον Ρ., ο οποίος καλλιεργούσε πλέον έναν εκτεταμένο, συχνά σε τρεις και παραπάνω τυπογραφικές αράδες, στίχο και εξέθετε με στοχαστική διάθεση τα βιώματά του από την ταραγμένη, για τον ίδιο και τον τόπο, εποχή.

Το 1956 τύπωσε τη Σονάτα του σεληνόφωτος, για την οποία τιμήθηκε με το Α' Κρατικό Βραβείο ποίησης. Παράλληλα, οι πολιτικές διεργασίες στην τότε Σοβιετική Ένωση (διαδικασία απαλλαγής από τη σταλινική ιδεολογία) και στην Ελλάδα (καθαίρεση του Γραμματέα του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη) επέδρασαν στην ποιητική του Ρ., ο οποίος ήταν στέλεχος της ΕΔΑ. Ζώντας μια ειρηνική και ασφαλή περίοδο της ζωής του, ο καταξιωμένος πλέον ποιητής συνέθετε μεγάλο αριθμό έργων, στα οποία αξιοποιώντας την καβαφική ποιητική στάση κατασκεύαζε έναν κόσμο όπου τα αυτοβιογραφικά-βιωματικά στοιχεία συνδέονταν με τα ερεθίσματα του ιστορικού χρόνου και ανάγονταν στο επίπεδο του μύθου και του αρχέτυπου. Το 1960 κυκλοφόρησε η μελοποίηση του Επιτάφιου από τον Μίκη Θεοδωράκη. Το 1962 ο Ρ. ταξίδεψε στην κομμουνιστική Ανατολική Ευρώπη και το 1966 στην Κούβα. Την ίδια χρονιά τυπώθηκε αυτοτελώς η Ρωμιοσύνη (α' δημοσ. 1954 στη συλλ. Αγρύπνια), η οποία παράλληλα μελοποιήθηκε από τον Θεοδωράκη. Ο ποιητής γνωρίζει μεγάλη δημοτικότητα.

Το 1967 συνελήφθη και πάλι από την απριλιανή δικτατορία και εξορίστηκε στη Γυάρο και μετά στη Λέρο. Με την κινητοποίηση Ευρωπαίων διανοουμένων, με επικεφαλής τον Aragon, αλλά και εξαιτίας της ασθένειάς του, αφού χειρουργήθηκε στο αντικαρκινικό νοσοκομείο, παρέμεινε στο Καρλόβασι της Σάμου σε κατ' οίκον περιορισμό μέχρι το 1970. Το 1973 εξέδωσε το έργο Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας, που την ίδια χρονιά μελοποίησε ο Μ. Θεοδωράκης, για να παρουσιαστεί σε συναυλίες στο εξωτερικό. Οι περιπέτειες με την υγεία του, καθώς και οι πολιτικές του περιπέτειες, συνεχίζονταν. Είχε όμως πλέον παγκόσμια αναγνώριση. Τα έργα αυτής της πολύ παραγωγικής και γόνιμης περιόδου είτε αποτελούν, θεματικά, αντιστασιακή ποίηση είτε εκφράζουν τον υπαρξιακό απολογισμό και την αίσθηση της ματαιότητας· περιέχουν κυρίως διαπιστώσεις περί της τραγικότητας της ύπαρξης.

Μετά τη Μεταπολίτευση η καθιέρωση του Ρ. συνοδεύτηκε από πλήθος τιμητικών εκδηλώσεων προς το πρόσωπό του, στην Ελλάδα και το εξωτερικό: προτάθηκε για το Βραβείο Νόμπελ (1975), του απονεμήθηκε το Βραβείο Λένιν για την ειρήνη (1977), ανακηρύχθηκε «Ποιητής Διεθνούς Ειρήνης» από τον ΟΗΕ (1986), τιμήθηκε με το μετάλλιο «Joliot-Curie», την ανώτατη διάκριση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης (1990) κ.ά. Αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας των πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης (1975), Μπέρμιγχαμ (1978), Karl Marx Λιψίας (1984), Αθηνών (1987). Παρά την επισφαλή του υγεία, ήταν ως το τέλος της ζωής του δημιουργικός και δραστήριος.

Άλλα έργα: Εαρινή συμφωνία (1938)· Το εμβατήριο του ωκεανού (1940)· Παλιά μαζούρκα σε ρυθμό βροχής (1943)· Δοκιμασία (1943)· Ο σύντροφός μας (1945)· Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο (1952)· Αγρύπνια (1954)· Πρωινό άστρο (1955)· Χρονικό (1957)· Αποχαιρετισμός (1957)· Υδρία (1957)· Χειμερινή διαύγεια (1957)· Μακρονησιώτικα (1957, 1974 με τίτλο Πέτρινος χρόνος)· Οι γειτονιές του κόσμου (1957)· Όταν έρχεται ο ξένος (1958)· Ανυπόταχτη πολιτεία (1958)· Η αρχιτεκτονική των δέντρων (1958)· Οι γερόντισσες κ' η θάλασσα (1959)· Το παράθυρο (1960)· Η γέφυρα (1960)· Ο Μαύρος Άγιος (1961)· Το νεκρό σπίτι (1962)· Κάτω απ' τον ίσκιο τον βουνού (1962)· Το δέντρο της φυλακής και οι γυναίκες (1963 )· 12 ποιήματα για τον Καβάφη (1963)· Μαρτυρίες (1963-1966, 2 τόμοι)· Παιχνίδια τ' ουρανού και του νερού (1964)· Φιλοκτήτης (1965)· [...]. Με τη συλλογή Μία πυγολαμπίδα φωτίζει τη νύχτα (1978) εγκαινιάστηκε μια σειρά αυτοτελών εκδόσεων με ποιήματα του Ρ. για παιδιά και εικονογράφηση της Τζ. Δρόσου· τα άλλα έργα της σειράς: Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού (1981)· Πρωινό άστρο (1983, νέα έκδ.)· Παιχνίδια τ' ουρανού και του νερού (1985, νέα έκδ.).

Η συγκεντρωτική έκδοση του ποιητικού έργου του άρχισε με τη φροντίδα του ίδιου του Ρ. το 1961: Ποιήματα Α' (1930-1942) (1961)· Β' (1941-1958) (1961)· Γ' (1939-1960) (1964)· Δ' (1938-1971) (1972)· Ε' (Τα επικαιρικά, 1945-1969) (1975)· ΣΤ' (Τέταρτη διάσταση, 1956-1972) (1972)· Ζ' (Γίγνεσθαι, 1970-1977) (1977)· Η' (Επινίκια) (1984)· Θ' (1958-1967) (1989)· 1 (1 963-1972) (1989). Μεταθανάτια εκδόθηκαν τρεις ακόμη συγκεντρωτικοί τόμοι των Ποιημάτων του με επιμέλεια της Αικ. Μακρυνικόλα: ΙΑ' (1972-1974) (1993)· ΙΒ' (1975-1976) (1997)· ΙΓ' (1999).

Την πεζογραφική του κατάθεση αποτελεί ο κύκλος Εικονοστάσιο ανωνύμων αγίων, που περιλαμβάνει εννέα τόμους με τον υπότιτλο «μυθιστόρημα» ή «πεζογράφημα» [...] Εξέδωσε, επίσης, τα θεατρικά Πέρα απ' τον ίσκιο των κυπαρισσιών (1958) και Μια γυναίκα πλάι στη θάλασσα (1959), τον τόμο δοκιμίων με τίτλο Μελετήματα (1974) και το λεύκωμα Ημικύκλιο (1989). Μετέφρασε έργα των A. Block, A. Jozsef, V. Maiakovskii, D. Gabe, N. Hikmet, I. Ehrenburg, Ν. Guillen, Α. Τοlstoy, S. Esenin κ.ά. Σημαντικό μέρος της μεταφραστικής του εργασίας περιλαμβάνεται στους τόμους: Ανθολογία ρουμάνικης ποίησης (1961 )· Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών (1966).

Ποιητής με έντονη κοινωνική συνείδηση και συχνά άμεση αντίδραση στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, ο Ρ. μετουσίωσε τα επικαιρικά στοιχεία σε ποιητικά γεγονότα, αλλά, παράλληλα, κατέθεσε και τη μαρτυρία του από την αναζήτηση στα βάθη της ψυχής. Με πλούσια γλώσσα, με υποβλητικό λόγο και με χρησιμοποίηση εικόνων, μεταφορών και παρομοιώσεων που άλλοτε λειτουργούν ως σύμβολα και άλλοτε διαμορφώνουν ένα ιδιότυπο ρεαλιστικό ποιητικό τοπίο, με συνεχή και έντονη την παρουσία των πραγμάτων του περιβάλλοντος και της καθημερινής ζωής, αλλά και μυθικών προσώπων σε υπερρεαλιστικά ελεύθερες συνυπάρξεις με σύγχρονα τοπία, συνέθεσε έργα, μεγάλες συνθέσεις ή σύντομα ποιήματα, που προσεγγίζουν την ανθρώπινη μοίρα και εκφράζουν την ανθρώπινη πολυπλοκότητα.

Η κριτική έχει διακρίνει τις εξής περιόδους στο έργο του Ρ.:

1930-1936: Τα ποιήματα του, αντλώντας θέματα από έναν κόσμο με σαφή περιγράμματα, επηρεάζονται από τις νεωτερικές ποιητικές διαθέσεις της εποχής αλλά και από τη μαρξιστική ιδεολογία, χωρίς ωστόσο να εντάσσονται απολύτως στον σοσιαλιστικό ρεαλισμό.

1937-1943: Η λυρική του δημιουργία με τη συστηματική καλλιέργεια του ελεύθερου στίχου στηρίζεται σε μια έντονα εικονοπλαστική φαντασία, η οποία συνδυάζει με τόλμη στοιχεία από τη φύση με τα προβλήματα της κοινωνικής ζωής. Εμφανίζεται η οικεία «καθημερινή» γλώσσα και ο εκτεταμένος στίχος, που θα χαρακτηρίσουν την ποίησή του.

1944-1955: Τα ποιήματα της εποχής αυτής, άνισα καλλιτεχνικά αλλά στο σύνολο τους σχεδόν άμεσες αντανακλάσεις της ιστορικής εμπειρίας, εστιάζουν στους αγώνες και τον πόνο του ανθρώπου. Το έργο του ποιητή, συνδέοντας την Αντίσταση με την αγωνιστική παράδοση του ελληνισμού, γονιμοποιείται από τα χαρακτηριστικά της λαϊκής τέχνης.

1956-1966: Στη γονιμότερη ποιητικά εποχή του ο Ρ., επιμένοντας στην υποβλητικότητα του λόγου, προσπαθεί να βυθιστεί στην ψυχή και να εκφράσει δυνάμεις του υποσυνείδητου επιλέγοντας θέματα κυρίως από τη μυθολογία για να αναφερθεί στη μοναξιά, στη σύγκρουση ανθρώπου - κοινωνίας, στο βάρος του ρόλου, στη μνήμη. Πέρα από το, αντιπροσωπευτικό του λόγου του, μακρόστιχο ποίημα, δημιουργεί και λακωνικά, συμπυκνωμένα, αποφθεγματικά σχεδόν, ποιήματα με θέμα κυρίως τα καθημερινά αντικείμενα και την καθημερινή ζωή.

1967-1971: Η γραφή του στρέφεται κυρίως σε θέματα ποιητικής και παρουσιάζει μια αλλαγή διάθεσης που εμφανίζεται ως σαρκασμός, ειρωνεία και έντονη παρουσία του παραλόγου. Μια αίσθηση απειλής και θανάτου διαπνέει έναν κόσμο χωρίς νόημα. Ωστόσο, δεν λείπουν, από τον εκ χαρακτήρος αισιόδοξο και αγωνιστή ποιητή, και νύξεις καταφατικές στη ζωή, προτάσεις αξιοπρεπούς αντιμετώπισης αυτού του χωρίς νόημα κόσμου.

1972-1983: Η ποιητική και κυρίως η πεζογραφική εργασία του αυτής της περιόδου διακρίνεται από τα υπερρεαλιστικά και εξπρεσιονιστικά στοιχεία που διαμορφώνουν έναν αλλόκοτο, ρευστό, περισσότερο από άλλοτε ερωτικό και αισθησιακό κόσμο. Η παραβίαση της λογικής συνοχής, της χρονικής αλληλουχίας, ο άμεσος και ελεύθερος λόγος, η προκλητικά συνδυασμένη λόγια και καθημερινή λαϊκή γλώσσα χρησιμοποιούνται στην παρουσίαση ενός, κατά κάποιον τρόπο, απολογισμού του ποιητή.

Το σύνολο του θεατρικού του έργου εκδόθηκε το 1990, με επιμέλεια Κ. Νίτσου.

Έχουν κυκλοφορήσει οι εξής ανθολογίες του έργου του: Γιάννη Ρίτσου επιτομή. Ιστορική ανθολόγηση τον ποιητικού του έργου (1977, επιμ. Γ. Βελουδής)· Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου (2000, επιμ. Χρ. Προκοπάκη).

Η αλληλογραφία του με την αδερφή του Λούλα τυπώθηκε το 1997.

Εκδόθηκαν βιβλιογραφία και εργογραφία του.

(Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αθήνα: Πατάκης, 2007)

Ποίηση του Γιάννη Ρίτσου στη Βιβλιοθήκη

• 12 ποιήματα για τον Καβάφη
• Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου
• Η γέφυρα
• Ελένη
• Επινίκια
• Επιτάφιος
• Τα ερωτικά
• Ισμήνη
• Η κυρά των αμπελιών
• Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού
• Παιχνίδια τ' ουρανού και του νερού
• Ποιήματα (Η συγκεντρωτική έκδοση του ποιητικού έργου του)
• Ρωμιοσύνη
• Συντροφικά τραγούδια : αφιέρωμα στα 40χρονα του ΕΑΜ
• Τέταρτη διάσταση
• Φαίδρα

Όλα τα παραπάνω ποιητικά έργα του Ρίτσου όπως και όλη η ποίηση του Ρίτσου στα ελληνικά εκδίδεται από τον εκδοτικό οίκο «Κέδρος». Τα βιβλία βρίσκονται στα ράφια στον ταξιθετικό αριθμό 891.85 ΡΙΤ .

• The fourth dimension. Princeton, N.J. : Princeton University Press, c1993. [LIBR.OFF 891.85 ΡΙΤ]
• Iconostasis of anonymous saints. Αθήνα: Κέδρος, 1996-2001. [F ΡΙΤ]
• Peculiar gestures : collection of poems. Astoria, N.Y. : Seaburn, 2002. [LIBR.OFF 891.85 ΡΙΤ]

Πεζά και άλλα έργα του Γιάννη Ρίτσου στη Βιβλιοθήκη

• Γιάννης Ρίτσος : εικαστικά. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη, 2002. [ART 736.09495 ΡΙΤ]
• Τι παράξενα πράματα: μυθιστόρημα (;). Αθήνα: Κέδρος, 1986. [Μ ΡΙΤ]

Μεταφράσεις του Γιάννη Ρίτσου στη Βιβλιοθήκη

• Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών. Αθήνα: θεμέλιο, 1966. [899.1861 ΑΝΘ]
• Ehrenbourg, Il'ia Grigor'evich. Το δέντρο. Αθήνα: Κέδρος, 1971. [899.1714 EHR]
• Fariad, Fereydoun. Όνειρα με χαρταετούς και περιστέρια. Αθήνα: Κέδρος, 1988. [ΕΦΗΒΙΚΟ Μ FAR]
• Hikmet, Nazim. Ποιήματα. Αθήνα: Κέδρος, 1970. [899.43513 HIK]
• Mayakovsky, Vladimir Vladimirovich. Ποιήματα. Αθήνα: Κέδρος, 1974. [899.17 ΜΑΥ]

Επιλογή βιβλίων για τον Ρίτσο στη Βιβλιοθήκη

• Αθανασόπουλος, Βαγγέλης. Το ποιητικό τοπίο του ελληνικού 19ου και 20ού αιώνα. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, 1995. [891.09 ΑΘΑ]
• Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο. Αθήνα: Κέδρος, 1981. [891.85 ΑΦΙ]
• Γιάννης Ρίτσος: μελέτες για το έργο του. Αθήνα: Διογένης, 1975. [891.85 ΓΙΑ]
• Μαστροδημήτρης, Παναγιώτης. Νεοελληνικά: μελέτες και άρθρα. Αθήνα: Γνώση, 1984-1988. [890.9 ΜΑΣ]
• Μαυροειδή-Παπαδάκη, Σοφία, επιμ. Αφιέρωμα στο Γιάννη Ρίτσο για τα σαραντάχρονα του "Επιτάφιου" και τα πενηντάχρονα του έργου του. Αθήνα: Αιολικά Γράμματα, 1976. [891.85 ΑΦΙ]
• Πρεβελάκης, Παντελής. Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος: συνολική θεώρηση του έργου του. Αθήνα: Κέδρος, 1981. [891.85 ΠΡΕ]
• Προκοπάκη, Χρύσα. Η πορεία προς τη Γκραγκάντα: ή, Οι περιπέτειες του οράματος. Αθήνα: Κέδρος, 1981. [891.85 ΠΡΟ]
• Ρίτσος, Γιάννης. Γιάννης Ρίτσος: εικαστικά. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη, 2002. [ART 736.09495 ΡΙΤ]
• Ρίτσου-Γλέζου, Λούλα. Τα παιδικά χρόνια του αδελφού μου Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα: Κέδρος, 1981. [Β ΡΙΤ]
• Sangiglio, Crescenzio. Μύθος και ποίηση στον Ρίτσο. Αθήνα: Κέδρος, 1978. [891.85 SAN]

Ο Ρίτσος στο Διαδίκτυο

• Ανθολόγιο λογοτεχνίας: Γιάννης Ρίτσος από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
• Γιάννης Ρίτσος 2009 Η σελίδα του ΕΚΕΒΙ με την ευκαιρία των 100 χρόνων από τη γέννηση του ποιητή.
• Γιάννης Ρίτσος - Βικιπαίδεια
• Γιάννης Ρίτσος (1909-1990) - Ὁ ποιητής της Ρωμηοσύνης Προσωπική ιστοσελίδα με αρκετά ποιήματα του Ρίτσου
• Η δίψα στο Μυστρά Ποίημα από το βιβλίο «Κυκλική δόξα», Ποιήματα, Γ' Τόμος, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα, 1974.

Τελευταία ενημέρωση 23 Δεκεμβρίου 2013

Ρίτσος, Γιάννης (Μονεμβασιά, 1909-Αθήνα, 1990): Ποιητής, πεζογράφος, μεταφραστής, από τους παραγωγικότερους και σημαντικότερους του 20ού αιώνα. Γιος εύπορου κτηματία, τελείωσε το σχολαρχείο της Μονεμβασιάς και το 1921 γράφτηκε στο γυμνάσιο του Γυθείου. Ο θάνατος του αδερφού του και της μητέρας του από φυματίωση το 1921, καθώς και η οικονομική καταστροφή της οικογένειας του, απόρροια εν μέρει του χαρτοπαικτικού πάθους του πατέρα του, σημάδεψαν τη ζωή του ποιητή από τα μικρά του χρόνια. Ήδη στην εφηβεία του όμως είχε βρει τον δρόμο της λογοτεχνίας -το 1924 δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων ποιήματά του με το ψευδώνυμο Ιδανικόν Όραμα. Το 1925 μετακόμισε, με την κατά έναν χρόνο μεγαλύτερη αδερφή του Λούλα, στην Αθήνα. Αρρώστησε όμως από φυματίωση και κατέφυγε στη Μονεμβασιά, όπου άρχισε να σχεδιάζει δύο ποιητικές συλλογές: Δάκρυα και χαμόγελα και Στο παληό μας σπίτι. Αρκετά από αυτά τα ποιήματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία, το διάστημα 1927-1928, αλλά δεν κυκλοφόρησαν αυτοτελώς ως συλλογές. Ήταν ποιήματα παραδοσιακής μορφής, μέσα στο κλίμα της εποχής, με έντονη την επιρροή της ποίησης του Τέλλου Αγρα και του Λάμπρου Πορφύρα. Η επιστροφή του στην Αθήνα το 1926 συνδυάστηκε με την εγγραφή του στη Νομική Σχολή, στην οποία όμως δεν φοίτησε. Τα επόμενα χρόνια προσπαθούσε με περιστασιακές εργασίες (γραφέας, ηθοποιός κ.ά.) να κερδίζει τα προς το ζην, όταν δεν ήταν κλεισμένος σε φθισιατρείο. Στο σανατόριο «Σωτηρία», όπου έμεινε από το 1927 ως το 1930, γνωρίστηκε με διανοούμενους, όπως με την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη, και ήρθε σε συστηματική επαφή με τις μαρξιστικές ιδέες, που αργότερα επηρέασαν τη ζωή και το έργο του.

Από το 1930 ήδη έγραφε ποιήματα καρυωτακικής διάθεσης, που περιλήφθηκαν στις συλλογές Τρακτέρ (1934) και Πυραμίδες (1935). Το 1934 έγινε μέλος του ΚΚΕ και συνεργάστηκε με την εφημερίδα Ριζοσπάστης με το ψευδώνυμο Γ. Σοστίρ, από αναγραμματισμό του ονόματός του. (Χρησιμοποίησε επίσης τα ψευδώνυμα Πέτρος Βελιώτης, Κώστας Ελευθερίου.) Τον Μάιο του 1936 ο Ρ., συγκλονισμένος από τις αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ των καπνεργατών απεργών και των κρατικών δυνάμεων καταστολής στη Θεσσαλονίκη, έγραψε τον Επιτάφιο, ποίημα σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο και με έντονα στοιχεία του δημοτικού τραγουδιού στη γλώσσα και το ύφος, ένα μέρος του οποίου δημοσιεύθηκε αμέσως στον Ριζοσπάστη με τίτλο «Μοιρολόι». Ολόκληρο το έργο κυκλοφόρησε σε 10.000 αντίτυπα, που, μέχρι την κατάσχεσή τους τον Αύγουστο από το διδακτορικό καθεστώς του Μεταξά, είχαν σχεδόν εξαντληθεί.

Ο Επιτάφιος έκλεισε την πρώτη περίοδο της δημιουργίας του Ρ., ο οποίος ήδη από το 1935 είχε στραφεί στον ελεύθερο στίχο και τις καινούριες διαθέσεις στην έκφραση, υιοθετώντας υπερρεαλιστικά στοιχεία. Με τη δημοσίευση (1937) του έργου του Το τραγούδι της αδελφής μου, ελεγείας για την αδερφή του Λούλα που ασθενούσε από ψυχική νόσο, εμφανίστηκε ως λυρικός ποιητής με προσωπικό ύφος και απέσπασε την αναγνώριση του τότε πατριάρχη των ελληνικών γραμμάτων Κωστή Παλαμά, ο οποίος, πολύ ενθαρρυντικός, τον χαιρέτισε έμμετρα: «Παραμερίζουμε, ποιητή, για να περάσεις». Ως το 1943, με συνεχείς οικογενειακές περιπέτειες (ο πατέρας του πέθανε στο ψυχιατρείο το 1938) και συνεχή την απειλή της φυματίωσης, εργαζόταν ως ηθοποιός και χορευτής στο Εθνικό Θέατρο και στην Εθνική Λυρική Σκηνή και έγραφε λυρικά ποιήματα με θέματα τον έρωτα, το ταξίδι, τη νοσταλγία της παιδικής ηλικίας, την ομορφιά.

Το 1945, μετά τα Δεκεμβριανά, όντας ήδη οργανωμένος στο ΕΑΜ, συνεργάστηκε με το Λαϊκό Θέατρο Μακεδονίας και επέστρεψε στην Αθήνα μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Από το 1948 ως το 1952 έζησε την περιπέτεια της Αριστεράς (εξορίστηκε στη Λήμνο, τη Μακρόνησο και τον Αϊ-Στράτη). Η περίοδος όμως που ακολούθησε ήταν πολύ γόνιμη και δημιουργική για τον Ρ., ο οποίος καλλιεργούσε πλέον έναν εκτεταμένο, συχνά σε τρεις και παραπάνω τυπογραφικές αράδες, στίχο και εξέθετε με στοχαστική διάθεση τα βιώματά του από την ταραγμένη, για τον ίδιο και τον τόπο, εποχή.

Το 1956 τύπωσε τη Σονάτα του σεληνόφωτος, για την οποία τιμήθηκε με το Α' Κρατικό Βραβείο ποίησης. Παράλληλα, οι πολιτικές διεργασίες στην τότε Σοβιετική Ένωση (διαδικασία απαλλαγής από τη σταλινική ιδεολογία) και στην Ελλάδα (καθαίρεση του Γραμματέα του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη) επέδρασαν στην ποιητική του Ρ., ο οποίος ήταν στέλεχος της ΕΔΑ. Ζώντας μια ειρηνική και ασφαλή περίοδο της ζωής του, ο καταξιωμένος πλέον ποιητής συνέθετε μεγάλο αριθμό έργων, στα οποία αξιοποιώντας την καβαφική ποιητική στάση κατασκεύαζε έναν κόσμο όπου τα αυτοβιογραφικά-βιωματικά στοιχεία συνδέονταν με τα ερεθίσματα του ιστορικού χρόνου και ανάγονταν στο επίπεδο του μύθου και του αρχέτυπου. Το 1960 κυκλοφόρησε η μελοποίηση του Επιτάφιου από τον Μίκη Θεοδωράκη. Το 1962 ο Ρ. ταξίδεψε στην κομμουνιστική Ανατολική Ευρώπη και το 1966 στην Κούβα. Την ίδια χρονιά τυπώθηκε αυτοτελώς η Ρωμιοσύνη (α' δημοσ. 1954 στη συλλ. Αγρύπνια), η οποία παράλληλα μελοποιήθηκε από τον Θεοδωράκη. Ο ποιητής γνωρίζει μεγάλη δημοτικότητα.

Το 1967 συνελήφθη και πάλι από την απριλιανή δικτατορία και εξορίστηκε στη Γυάρο και μετά στη Λέρο. Με την κινητοποίηση Ευρωπαίων διανοουμένων, με επικεφαλής τον Aragon, αλλά και εξαιτίας της ασθένειάς του, αφού χειρουργήθηκε στο αντικαρκινικό νοσοκομείο, παρέμεινε στο Καρλόβασι της Σάμου σε κατ' οίκον περιορισμό μέχρι το 1970. Το 1973 εξέδωσε το έργο Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας, που την ίδια χρονιά μελοποίησε ο Μ. Θεοδωράκης, για να παρουσιαστεί σε συναυλίες στο εξωτερικό. Οι περιπέτειες με την υγεία του, καθώς και οι πολιτικές του περιπέτειες, συνεχίζονταν. Είχε όμως πλέον παγκόσμια αναγνώριση. Τα έργα αυτής της πολύ παραγωγικής και γόνιμης περιόδου είτε αποτελούν, θεματικά, αντιστασιακή ποίηση είτε εκφράζουν τον υπαρξιακό απολογισμό και την αίσθηση της ματαιότητας· περιέχουν κυρίως διαπιστώσεις περί της τραγικότητας της ύπαρξης.

Μετά τη Μεταπολίτευση η καθιέρωση του Ρ. συνοδεύτηκε από πλήθος τιμητικών εκδηλώσεων προς το πρόσωπό του, στην Ελλάδα και το εξωτερικό: προτάθηκε για το Βραβείο Νόμπελ (1975), του απονεμήθηκε το Βραβείο Λένιν για την ειρήνη (1977), ανακηρύχθηκε «Ποιητής Διεθνούς Ειρήνης» από τον ΟΗΕ (1986), τιμήθηκε με το μετάλλιο «Joliot-Curie», την ανώτατη διάκριση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης (1990) κ.ά. Αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας των πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης (1975), Μπέρμιγχαμ (1978), Karl Marx Λιψίας (1984), Αθηνών (1987). Παρά την επισφαλή του υγεία, ήταν ως το τέλος της ζωής του δημιουργικός και δραστήριος.

Άλλα έργα: Εαρινή συμφωνία (1938)· Το εμβατήριο του ωκεανού (1940)· Παλιά μαζούρκα σε ρυθμό βροχής (1943)· Δοκιμασία (1943)· Ο σύντροφός μας (1945)· Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο (1952)· Αγρύπνια (1954)· Πρωινό άστρο (1955)· Χρονικό (1957)· Αποχαιρετισμός (1957)· Υδρία (1957)· Χειμερινή διαύγεια (1957)· Μακρονησιώτικα (1957, 1974 με τίτλο Πέτρινος χρόνος)· Οι γειτονιές του κόσμου (1957)· Όταν έρχεται ο ξένος (1958)· Ανυπόταχτη πολιτεία (1958)· Η αρχιτεκτονική των δέντρων (1958)· Οι γερόντισσες κ' η θάλασσα (1959)· Το παράθυρο (1960)· Η γέφυρα (1960)· Ο Μαύρος Άγιος (1961)· Το νεκρό σπίτι (1962)· Κάτω απ' τον ίσκιο τον βουνού (1962)· Το δέντρο της φυλακής και οι γυναίκες (1963 )· 12 ποιήματα για τον Καβάφη (1963)· Μαρτυρίες (1963-1966, 2 τόμοι)· Παιχνίδια τ' ουρανού και του νερού (1964)· Φιλοκτήτης (1965)· [...]. Με τη συλλογή Μία πυγολαμπίδα φωτίζει τη νύχτα (1978) εγκαινιάστηκε μια σειρά αυτοτελών εκδόσεων με ποιήματα του Ρ. για παιδιά και εικονογράφηση της Τζ. Δρόσου· τα άλλα έργα της σειράς: Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού (1981)· Πρωινό άστρο (1983, νέα έκδ.)· Παιχνίδια τ' ουρανού και του νερού (1985, νέα έκδ.).

Η συγκεντρωτική έκδοση του ποιητικού έργου του άρχισε με τη φροντίδα του ίδιου του Ρ. το 1961: Ποιήματα Α' (1930-1942) (1961)· Β' (1941-1958) (1961)· Γ' (1939-1960) (1964)· Δ' (1938-1971) (1972)· Ε' (Τα επικαιρικά, 1945-1969) (1975)· ΣΤ' (Τέταρτη διάσταση, 1956-1972) (1972)· Ζ' (Γίγνεσθαι, 1970-1977) (1977)· Η' (Επινίκια) (1984)· Θ' (1958-1967) (1989)· 1 (1 963-1972) (1989). Μεταθανάτια εκδόθηκαν τρεις ακόμη συγκεντρωτικοί τόμοι των Ποιημάτων του με επιμέλεια της Αικ. Μακρυνικόλα: ΙΑ' (1972-1974) (1993)· ΙΒ' (1975-1976) (1997)· ΙΓ' (1999).

Την πεζογραφική του κατάθεση αποτελεί ο κύκλος Εικονοστάσιο ανωνύμων αγίων, που περιλαμβάνει εννέα τόμους με τον υπότιτλο «μυθιστόρημα» ή «πεζογράφημα» [...] Εξέδωσε, επίσης, τα θεατρικά Πέρα απ' τον ίσκιο των κυπαρισσιών (1958) και Μια γυναίκα πλάι στη θάλασσα (1959), τον τόμο δοκιμίων με τίτλο Μελετήματα (1974) και το λεύκωμα Ημικύκλιο (1989). Μετέφρασε έργα των A. Block, A. Jozsef, V. Maiakovskii, D. Gabe, N. Hikmet, I. Ehrenburg, Ν. Guillen, Α. Τοlstoy, S. Esenin κ.ά. Σημαντικό μέρος της μεταφραστικής του εργασίας περιλαμβάνεται στους τόμους: Ανθολογία ρουμάνικης ποίησης (1961 )· Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών (1966).

Ποιητής με έντονη κοινωνική συνείδηση και συχνά άμεση αντίδραση στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, ο Ρ. μετουσίωσε τα επικαιρικά στοιχεία σε ποιητικά γεγονότα, αλλά, παράλληλα, κατέθεσε και τη μαρτυρία του από την αναζήτηση στα βάθη της ψυχής. Με πλούσια γλώσσα, με υποβλητικό λόγο και με χρησιμοποίηση εικόνων, μεταφορών και παρομοιώσεων που άλλοτε λειτουργούν ως σύμβολα και άλλοτε διαμορφώνουν ένα ιδιότυπο ρεαλιστικό ποιητικό τοπίο, με συνεχή και έντονη την παρουσία των πραγμάτων του περιβάλλοντος και της καθημερινής ζωής, αλλά και μυθικών προσώπων σε υπερρεαλιστικά ελεύθερες συνυπάρξεις με σύγχρονα τοπία, συνέθεσε έργα, μεγάλες συνθέσεις ή σύντομα ποιήματα, που προσεγγίζουν την ανθρώπινη μοίρα και εκφράζουν την ανθρώπινη πολυπλοκότητα.

Η κριτική έχει διακρίνει τις εξής περιόδους στο έργο του Ρ.:

1930-1936: Τα ποιήματα του, αντλώντας θέματα από έναν κόσμο με σαφή περιγράμματα, επηρεάζονται από τις νεωτερικές ποιητικές διαθέσεις της εποχής αλλά και από τη μαρξιστική ιδεολογία, χωρίς ωστόσο να εντάσσονται απολύτως στον σοσιαλιστικό ρεαλισμό.

1937-1943: Η λυρική του δημιουργία με τη συστηματική καλλιέργεια του ελεύθερου στίχου στηρίζεται σε μια έντονα εικονοπλαστική φαντασία, η οποία συνδυάζει με τόλμη στοιχεία από τη φύση με τα προβλήματα της κοινωνικής ζωής. Εμφανίζεται η οικεία «καθημερινή» γλώσσα και ο εκτεταμένος στίχος, που θα χαρακτηρίσουν την ποίησή του.

1944-1955: Τα ποιήματα της εποχής αυτής, άνισα καλλιτεχνικά αλλά στο σύνολο τους σχεδόν άμεσες αντανακλάσεις της ιστορικής εμπειρίας, εστιάζουν στους αγώνες και τον πόνο του ανθρώπου. Το έργο του ποιητή, συνδέοντας την Αντίσταση με την αγωνιστική παράδοση του ελληνισμού, γονιμοποιείται από τα χαρακτηριστικά της λαϊκής τέχνης.

1956-1966: Στη γονιμότερη ποιητικά εποχή του ο Ρ., επιμένοντας στην υποβλητικότητα του λόγου, προσπαθεί να βυθιστεί στην ψυχή και να εκφράσει δυνάμεις του υποσυνείδητου επιλέγοντας θέματα κυρίως από τη μυθολογία για να αναφερθεί στη μοναξιά, στη σύγκρουση ανθρώπου - κοινωνίας, στο βάρος του ρόλου, στη μνήμη. Πέρα από το, αντιπροσωπευτικό του λόγου του, μακρόστιχο ποίημα, δημιουργεί και λακωνικά, συμπυκνωμένα, αποφθεγματικά σχεδόν, ποιήματα με θέμα κυρίως τα καθημερινά αντικείμενα και την καθημερινή ζωή.

1967-1971: Η γραφή του στρέφεται κυρίως σε θέματα ποιητικής και παρουσιάζει μια αλλαγή διάθεσης που εμφανίζεται ως σαρκασμός, ειρωνεία και έντονη παρουσία του παραλόγου. Μια αίσθηση απειλής και θανάτου διαπνέει έναν κόσμο χωρίς νόημα. Ωστόσο, δεν λείπουν, από τον εκ χαρακτήρος αισιόδοξο και αγωνιστή ποιητή, και νύξεις καταφατικές στη ζωή, προτάσεις αξιοπρεπούς αντιμετώπισης αυτού του χωρίς νόημα κόσμου.

1972-1983: Η ποιητική και κυρίως η πεζογραφική εργασία του αυτής της περιόδου διακρίνεται από τα υπερρεαλιστικά και εξπρεσιονιστικά στοιχεία που διαμορφώνουν έναν αλλόκοτο, ρευστό, περισσότερο από άλλοτε ερωτικό και αισθησιακό κόσμο. Η παραβίαση της λογικής συνοχής, της χρονικής αλληλουχίας, ο άμεσος και ελεύθερος λόγος, η προκλητικά συνδυασμένη λόγια και καθημερινή λαϊκή γλώσσα χρησιμοποιούνται στην παρουσίαση ενός, κατά κάποιον τρόπο, απολογισμού του ποιητή.

Το σύνολο του θεατρικού του έργου εκδόθηκε το 1990, με επιμέλεια Κ. Νίτσου.

Έχουν κυκλοφορήσει οι εξής ανθολογίες του έργου του: Γιάννη Ρίτσου επιτομή. Ιστορική ανθολόγηση τον ποιητικού του έργου (1977, επιμ. Γ. Βελουδής)· Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου (2000, επιμ. Χρ. Προκοπάκη).

Η αλληλογραφία του με την αδερφή του Λούλα τυπώθηκε το 1997.

Εκδόθηκαν βιβλιογραφία και εργογραφία του.

(Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αθήνα: Πατάκης, 2007)

Ποίηση του Γιάννη Ρίτσου στη Βιβλιοθήκη

• 12 ποιήματα για τον Καβάφη
• Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου
• Η γέφυρα
• Ελένη
• Επινίκια
• Επιτάφιος
• Τα ερωτικά
• Ισμήνη
• Η κυρά των αμπελιών
• Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού
• Παιχνίδια τ' ουρανού και του νερού
• Ποιήματα (Η συγκεντρωτική έκδοση του ποιητικού έργου του)
• Ρωμιοσύνη
• Συντροφικά τραγούδια : αφιέρωμα στα 40χρονα του ΕΑΜ
• Τέταρτη διάσταση
• Φαίδρα

Όλα τα παραπάνω ποιητικά έργα του Ρίτσου όπως και όλη η ποίηση του Ρίτσου στα ελληνικά εκδίδεται από τον εκδοτικό οίκο «Κέδρος». Τα βιβλία βρίσκονται στα ράφια στον ταξιθετικό αριθμό 891.85 ΡΙΤ .

• The fourth dimension. Princeton, N.J. : Princeton University Press, c1993. [LIBR.OFF 891.85 ΡΙΤ]
• Iconostasis of anonymous saints. Αθήνα: Κέδρος, 1996-2001. [F ΡΙΤ]
• Peculiar gestures : collection of poems. Astoria, N.Y. : Seaburn, 2002. [LIBR.OFF 891.85 ΡΙΤ]

Πεζά και άλλα έργα του Γιάννη Ρίτσου στη Βιβλιοθήκη

• Γιάννης Ρίτσος : εικαστικά. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη, 2002. [ART 736.09495 ΡΙΤ]
• Τι παράξενα πράματα: μυθιστόρημα (;). Αθήνα: Κέδρος, 1986. [Μ ΡΙΤ]

Μεταφράσεις του Γιάννη Ρίτσου στη Βιβλιοθήκη

• Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών. Αθήνα: θεμέλιο, 1966. [899.1861 ΑΝΘ]
• Ehrenbourg, Il'ia Grigor'evich. Το δέντρο. Αθήνα: Κέδρος, 1971. [899.1714 EHR]
• Fariad, Fereydoun. Όνειρα με χαρταετούς και περιστέρια. Αθήνα: Κέδρος, 1988. [ΕΦΗΒΙΚΟ Μ FAR]
• Hikmet, Nazim. Ποιήματα. Αθήνα: Κέδρος, 1970. [899.43513 HIK]
• Mayakovsky, Vladimir Vladimirovich. Ποιήματα. Αθήνα: Κέδρος, 1974. [899.17 ΜΑΥ]

Επιλογή βιβλίων για τον Ρίτσο στη Βιβλιοθήκη

• Αθανασόπουλος, Βαγγέλης. Το ποιητικό τοπίο του ελληνικού 19ου και 20ού αιώνα. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, 1995. [891.09 ΑΘΑ]
• Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο. Αθήνα: Κέδρος, 1981. [891.85 ΑΦΙ]
• Γιάννης Ρίτσος: μελέτες για το έργο του. Αθήνα: Διογένης, 1975. [891.85 ΓΙΑ]
• Μαστροδημήτρης, Παναγιώτης. Νεοελληνικά: μελέτες και άρθρα. Αθήνα: Γνώση, 1984-1988. [890.9 ΜΑΣ]
• Μαυροειδή-Παπαδάκη, Σοφία, επιμ. Αφιέρωμα στο Γιάννη Ρίτσο για τα σαραντάχρονα του "Επιτάφιου" και τα πενηντάχρονα του έργου του. Αθήνα: Αιολικά Γράμματα, 1976. [891.85 ΑΦΙ]
• Πρεβελάκης, Παντελής. Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος: συνολική θεώρηση του έργου του. Αθήνα: Κέδρος, 1981. [891.85 ΠΡΕ]
• Προκοπάκη, Χρύσα. Η πορεία προς τη Γκραγκάντα: ή, Οι περιπέτειες του οράματος. Αθήνα: Κέδρος, 1981. [891.85 ΠΡΟ]
• Ρίτσος, Γιάννης. Γιάννης Ρίτσος: εικαστικά. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη, 2002. [ART 736.09495 ΡΙΤ]
• Ρίτσου-Γλέζου, Λούλα. Τα παιδικά χρόνια του αδελφού μου Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα: Κέδρος, 1981. [Β ΡΙΤ]
• Sangiglio, Crescenzio. Μύθος και ποίηση στον Ρίτσο. Αθήνα: Κέδρος, 1978. [891.85 SAN]

Ο Ρίτσος στο Διαδίκτυο

• Ανθολόγιο λογοτεχνίας: Γιάννης Ρίτσος από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
• Γιάννης Ρίτσος 2009 Η σελίδα του ΕΚΕΒΙ με την ευκαιρία των 100 χρόνων από τη γέννηση του ποιητή.
• Γιάννης Ρίτσος - Βικιπαίδεια
• Γιάννης Ρίτσος (1909-1990) - Ὁ ποιητής της Ρωμηοσύνης Προσωπική ιστοσελίδα με αρκετά ποιήματα του Ρίτσου
• Η δίψα στο Μυστρά Ποίημα από το βιβλίο «Κυκλική δόξα», Ποιήματα, Γ' Τόμος, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα, 1974.

Τελευταία ενημέρωση 23 Δεκεμβρίου 2013